Giriş
“Suudi Arabistan’da Yatırım” dizimizin bir önceki makalesinde, Suudi Arabistan’da şirket kuruluşu sürecini incelemiş, çeşitli şirket türlerine ve yenilenen mevzuatla belirlenen kuruluş prosedürlerine ilişkin açıklamalara yer vermiştik. Serimizin bu ikinci bölümünde, dikkatimizi Suudi iş dünyasının bir başka önemli unsuruna, yabancı yatırımcıların Suudi Arabistan’da faaliyet göstermesi için zorunlu olan Yatırım Bakanlığı lisanslarına çeviriyoruz.
1. Yatırım Lisansları
Suudi Arabistan’da doğrudan yabancı yatırımlar, Yatırım Bakanlığı’ndan lisans alınması şartına tabidir.
Yatırım lisansları, sektör bazlı ayrımlar doğrultusunda farklı türlerde düzenlenmekte olup her bir lisansa özgü koşullar (asgari sermaye, Suudi pay sahibi bulundurma ya da Suudi personel çalıştırma zorunlulukları gibi) değişiklik göstermektedir.
İlgili olduğu sektörlerin ulusal ekonomideki paylarına göre en yaygın olarak kullanılan yatırım lisanslarından bazıları için gerekli şartlar aşağıda gösterilmiştir:
- Hizmet Yatırımı Lisansı: Turizm, sağlık, sigorta, reklam, lojistik, gıda, bilgi teknolojileri de dahil olmak üzere, hizmet sektörünün birçok alt kırılımında gösterilecek faaliyetleri kapsar. Hizmet lisansı için özellik arz eden herhangi bir koşul bulunmamaktadır.
- Sanayi Yatırımı Lisansı: Endüstriyel ürünlerinin üretimine ilişkin faaliyetler için gerekli yatırım lisansıdır, özellik arz eden herhangi bir koşula bağlı değildir.
- Ticaret Yatırımı Lisansı: Toptan, perakende veya B2B şeklinde yurtiçi alım-satım ve ithalat-ihracat faaliyetlerini kapsayan yatırım lisansıdır. Lisans konusu faaliyet bir ya da birden fazla Suudi pay sahibinin de olduğu bir şirket üzerinden yürütülecekse, Suudi pay sahiplerinin payı %25’ten az olmamak üzere 26.666.667 Suudi riyali asgari sermaye şartı mevcuttur. Şirketin tamamen yabancı pay sahiplerinden oluşması planlanıyorsa, asgari sermaye 30.000.000 Suudi riyalidir. İlaveten, şirkette yukarıda belirtilen oranlara uygun biçimde Suudi pay sahibi mevcutsa personelin %15’i, mevcut değilse %30’unun Suudi kişilerden istihdam edileceği taahhüt edilmelidir.
- Gayrimenkul Yatırımı Lisansı: Gayrimenkul inşaat ve alım-satımına ilişkin faaliyetler için gerekli yatırım lisansıdır. Lisans başvurusuna dair incelemeler gerçekleştirilecek somut projeler değerlendirilerek yürütülmektedir. Her bir projenin öngörülen değerinin asgari olarak 30.000.000 Suudi riyali olması zorunludur.
Belirtmek gerekir ki, her bir lisans bazında karşılanması zorunlu asgari şartlar açıklandığı gibi olmakla birlikte, Yatırım Bakanlığı, takdir yetkisini kullanarak sermayenin planlanan somut faaliyet için yeterli olacak şekilde, asgari olarak öngörülen tutarlardan daha yüksek olarak belirlenmesini talep edilebilir.
İlaveten, yatırım lisansı yalnızca bir ön izin niteliği taşıdığından, somut faaliyete göre sektör bazlı düzenlemeler kapsamında öngörülen izin/ruhsat yükümlülükleri saklıdır. Başka bir deyişle faaliyet konusu; eğitim, sağlık, sigorta, gıda gibi regüle alanlarda ve sair kamu otoritelerinin düzenleme yetkisi altında kalıyorsa, ilgili kurumlar nezdinde muhtelif süreçlerin de yatırım lisansının temini akabinde tamamlanması gereklidir.
Hatırlatmak gerekir ki, her bir yatırım için ayrıca alınması gereken lisansların yalnızca şirket kuruluşu için değil, yabancı bir yatırımcının mevcut bir Suudi şirkete iştirak edecek olması hâlinde de alınması zorunludur.
2. Yabancı Yatırımın Yasaklı Olduğu Sektörler
Suudi yabancı yatırım ekosistemi son yıllarda güçlendirilmiş ve sektöre girişe dair yapay engeller ciddi ölçüde hafifletilmiş olmakla birlikte, birçok ülkede olduğu gibi ulusal stratejik öneme sahip belirli sektörler, yabancı yatırımların dışında tutulmuştur.
Bu doğrultuda, Yatırım Bakanlığı tarafından en son 2023 yılında güncellenmiş olan yasaklı sektörler listesi uyarınca;
- Petrol keşfi, çıkartılması ve üretimi,
- Askeri kuruluşlara sunulan catering hizmetleri,
- Özel güvenlik hizmetleri,
- Mekke ve Medine’de gayrimenkul yatırımları,
- Hac ve umre organizasyonları,
- İşe alıma ilişkin insan kaynakları hizmetleri,
- Komisyonculuk ve
- Balıkçılık ve her çeşit deniz mahsulü avcılığı
faaliyetleri, doğrudan yabancı yatırımcılar tarafından Suudi Arabistan’da yürütülememektedir.
3. Lisans Başvurusu
Yatırım lisansı başvuruları, Yatırım Bakanlığı’nın online platformu üzerinden elektronik olarak gerçekleştirilmektedir. Başvuru için gerekli dokümanlar her bir yatırım lisansı için değişiklik göstermekle birlikte, temel olarak yatırımcının geçmiş faaliyetlerine ilişkin açıklayıcı bilgileri ihtiva eden finansal raporlar ve esas sözleşme, sicil tasdiknamesi gibi kurumsal belgelerin sunulması gerekmektedir.
Her ne kadar Suudi Arabistan 07.12.2022 tarihinde Yabancı Resmî Belgelerin Tasdiki Mecburiyetinin Kaldırılması Sözleşmesi (Apostil Sözleşmesi)’ni iç hukukuna katmış olsa da, Yatırım Bakanlığı da dahil olmak üzere bazı kamu kurum ve kuruluşları hâlen Suudi Arabistan büyükelçilikleri veya konsolosluklarının onayını talep ettiğinden, yatırım lisansı başvurusu için gerekli belgeler Suudi temsilciliklerinde tasdik edilerek sunulmaktadır.
Yatırım Bakanlığı nezdinde yapılan başvurular eksiksiz olarak tamamlanmaları akabinde, özel değerlendirmelere ihtiyaç duyulması hâli saklı kalmak kaydıyla yaklaşık 5 iş günü içinde sonuçlandırılmaktadır. Yatırım lisansının alınması akabinde, şirket kuruluşuna -ve gerekliyse, sair izinlere- ilişkin süreçler başlatılmaktadır.
Sonuç
Suudi Arabistan, ulusal ekonominin çeşitlendirilmesi hedefine uygun olarak, yabancı sermayeye ilişkin geçmiş dönemde barındırdığı pazara giriş kaldırmaya ve hafifletmeye ve kaldırmaya devam etmektedir.
Yatırım Bakanlığı’nın denetim ve düzenleme yetkisi kapsamında, her bir yatırım planın sektörün koşulları ve kendi gereklilikleri göz önünde bulundurularak değerlendirilmekte, bu yolla sağlıklı ve istikrarlı pazarlar ve yatırım ekosistemlerinin yaratılması amaçlanmaktadır.
Yabancı yatırımcıların plan ve hedeflerinin Suudi yatırım ekosisteminin hukuki, ticari ve operasyonel gereklilikleri çerçevesinde oluşturulması, yatırım lisansının temin edilebilmesi için vazgeçilmezdir. Bu doğrultuda; başvuru öncesinde yerel düzenlemeler değerlendirilerek gerekli hazırlıkların tamamlanması, başvuru sürecinin Yatırım Bakanlığı’yla etkin bir iletişim içinde yürütülmesi ve lisansın alınması akabinde sair işlemlerin tamamlanarak mevzuata uyumun sağlanması olmak üzere, tüm yatırım sürecinin bütüncül bir yaklaşımla ele alınması önem taşımaktadır.
İşbu makale genel bilgilendirme niteliğinde hazırlanmıştır. Suudi Arabistan’da yatırım süreçlerine ilişkin ticari strateji ve ihtiyaçlarınız doğrultusunda sunabileceğimiz hukuki danışmanlık hizmetimiz hakkında bilgi almak için internet sitemizde yer alan irtibat bilgilerimizden bize ulaşabilirsiniz.
