Start-up Ve Girişimler için Teşviklerin Önemi ve Destek Paketleri

İnovasyon ve Fintech Departmanı, Makaleler

I. GİRİŞ VE START-UP’LARA ÖZGÜ TEŞVİKLERİN BELİRLENMESİ

Start-up ve girişimlerın teşvik ve istisnalardan yararlanabilmesinin birden fazla yolu mevcut olmakla birlikte bu teşvik ve istisnalardan yararlanılabilmesinin yegane yolu Start-Up ve girişimlerin 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu (“Kanun”) içerisinde düzenlenen “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri” (“TGB”) içerisinde yer almasıyla mümkün olmaktadır. Start-up’ların bu bölge içerisinde yer almasıyla gelir ve kurumlar vergisi istisnalarının yanında KDV muafiyeti ve sigorta prim desteği gibi çeşitli teşviklerden de yararlanılması gündeme gelebilecek ve bu şekilde örneğin kara, deniz ve/veya havayolu taşımacılığı faaliyeti göstererek bu alanlarda mevcut bir soruna çözüm üretmeyi hedefleyen Start-up’ların ve girişimlerin taşıma ve nakliye esnasında ortaya çıkabilecek vergisel ve birtakım başka yükümlülüklerinin azaltılması ve/veya bunlar istisna tutulması sağlanabilecektir.

II. GENEL ANLAMIYLA TEŞVİK VE İSTİSNA PAKETLERİ NELERDİR?

1. Bilindiği üzere genel itibarıyla teşvik ve istisnalardan yararlanmak isteyen Start-Up ve girişimler bakımından birçok farklı teşvik ve istisna programı bulunmakla birlikte bu programlardan faydalanabilmek için her bir program özelinde yerine getirilmesi gereken kendine özgü birtakım koşulların sağlanması gerekmekte olup bu şartların yerine getirilmemesi durumunda söz konusu teşvikten yararlanılması mümkün olmamaktadır. Bu kapsamda Start-Up ve girişimler olarak herhangi bir teşvikten yararlanılmak istenmesi halinde yararlanılmak istenen teşvik ve istisnaya ilişkin koşulların neler olduğunun iyi araştırılması, yapılan araştırma neticesinde elde edilen çıktı çerçevesinde ilgili koşullara uyum sağlamanın operasyonel olarak mümkün olup olmadığının değerlendirilmesi ve bu değerlendirme sonucunda teşvikten yararlanılıp yararlanılamayacağının tespit edilmesi gerekmektedir.

2. Peki genel anlamıyla bu teşvik ve istisnalar nelerdir? Başta Küçük, Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı (“KOSGEB”) tarafından sağlanan teşvik ve destekler olmak üzere Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (“TÜBİTAK”), Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (“Bakanlık”) ve Ticaret Bakanlığı tarafından sağlanan çeşitli teşvik ve destek programları mevcut olup her bir program faaliyet alanı ve sektörü ile hizmet içeriği bakımından farklı Start-Up’lara hitap etmektedir.

3. Buna göre KOSGEB tarafından sağlanan bazı teşvik/destek programları aşağıdaki gibidir;

	Teşvik/Destek Programı	Teşvik/Destek Sağlama Amacı	Teşvik/Destek Sağlama Ön Koşulları	Teşvik/Destek Kapsamı
1.	Geleneksel Girişimci Destek Programı	Yeni işletmelerin hayatta kalma oranının arttırılması hedeflenmektedir.	Girişimcilik eğitiminin tamamlanması İşletmenin gerçek veya tüzel kişi statüsünde olması Girişimcinin kurucu ortak olarak payının en az %50 olması İşletmenin başvuru tarihi itibariyle son bir yıl içinde kurulmuş olması	Gerçek ve Tüzel Kişilere uygulanmak üzere kuruluş ve performans desteklerini kapsamaktadır. Kuruluş aşamasında ve faaliyet gösterilen gün sayısı esas alınarak sağlanmaktadır. Program ek olarak sertifika desteğini de kapsamaktadır.
2.	İleri Girişimci Destek Programı	Yeni işletmelerin hayatta kalma oranının arttırılması hedeflenmektedir.	Girişimcilik eğitiminin tamamlanması İşletmenin gerçek veya tüzel kişi statüsünde olması Girişimcinin kurucu ortak olarak payının en az %50 olması İşletmenin başvuru tarihi itibariyle son bir yıl içinde kurulmuş olması	Gerçek ve Tüzel Kişilere uygulanmak üzere kuruluş ve makine, teçhizat ve yazılım destekleri ile mentörlük, danışmanlık ve işletme koçluğu desteklerini kapsamaktadır. Program ek olarak sertifika desteğini de kapsamaktadır
3.	İşletme Geliştirme Destek Programı	KOBİ’lerin rekabet güçlerinin, kurumsallaşma-markalaşma düzeylerinin ve ekonomideki paylarının arttırılması	İşletmenin gerçek veya tüzel kişi statüsünde olması İşletmenin KOSGEB sistemine kayıtlı olması	Yurt İçi Fuar Desteği Desteği, Yurt dışı iş gezisi desteği, sanayide nitelikli eleman desteği, tasarım desteği, sınai mülkiyet hakları desteği, test ve analiz desteği, enerji verimli elektrik motorları değişim desteği, afet dönemi işletme desteği, dijital dönüm danışmanlığı desteği gibi çeşitli konularda ve tutarlarda destek paketlerini kapsamaktadır.
4.	KOBİ Enerji Verimliliği Destek Programı	KOBİ’ler enerji verimliliğinin artırılması adına gerekli stratejilerin oluşturulması ve öncelikli ihtiyaçların karşılanması	İşletmenin gerçek veya tüzel kişi statüsünde olması İşletmenin KOSGEB sistemine kayıtlı olması	Elektrik motorları etüt ve değişim giderleri destekleri, enerji etüt hizmeti destekleri, verimlilik artırıcı giderler desteklerini farklı tutarlarda desteklemektedir.
5.	Yurt Dışı Hızlandırıcı Destek Programı	Ar-Ge ve inovasyon faaliyetleri ülkemizde gerçekleştirilen teknolojik ürünlerin, uluslararası pazarlarda yer alması,	KOSGEB birimine başvurulması ve yapılan kontroller neticesinde başvurunun onaylanması	Aylık ihtiyaç, katılım, personel, konaklama, günlük harcama ve ulaşım konularında farklı oranlarda destekleri kapsamaktadır.
6.	KOBİ Teknolojik Ürün Yatırım (TEKNOYATIRIM) Destek Programı	Ar-Ge ve Ür-Ge yenilik faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ürünler ile orta yüksek/yüksek teknoloji alanında yer alan ve cari işlem hesabına katkı sağlayacak ürünlerin üretimi ve desteklenmesi	Destek verilecek ürünün Ar-Ge/Ür-Ge/yenilik projeleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşları veya uluslararası fonlar tarafından desteklenen Ar-Ge/yenilik projeleri, patent belgesi vb. sonucu ortaya çıkmış olması ve prototip çalışması başarı ile sonuçlanmış olması esastır	Düşük, orta düşük teknoloji alanında yer alanlar ürünler ve orta yüksek, yüksek teknoloji alanında yer alan ürünlere verilecek farklı tutarlardaki destekleri kapsamaktadır.

4. Yine, TÜBİTAK tarafından sağlanan çeşitli farklı destek programları da mevcut olmakla birlikte söz konusu programlar genel itibarıyla aşağıdaki şekildedir;

	Teşvik/Destek Programı	Teşvik/Destek Sağlama Amacı	Teşvik/Destek Sağlama Ön Koşulları	Teşvik/Destek Kapsamı
1.	TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı	KOBİ’lerin, teknoloji geliştirme ve yenilik faaliyetleri ile verimliliklerini artırmaları ve katma değeri daha yüksek ürün ve hizmetlere yönelmeleri	KOBİ’lerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırması Hakkında Yönetmelik’teki KOBİ olma şartlarını taşımak, Firma düzeyinde katma değer yaratan, Türkiye’de yerleşik sermaye şirketlerinden olmak	Destek süresi azami 18 ay ve destek üst sınırı en fazla 500.000 TL olarak belirlenmiş olup Ar-ge nitelikli proje harcamaları ve teşvik ödüllerini kapsamaktadır.
2.	TÜBİTAK Öncelikli Alanlar Araştırma Teknoloji Geliştirme ve Yenilik Projeleri Destekleme Programı	Ulusal öncelikli alanlarda çağrıya çıkılarak Türkiye’de yerleşik katma değer oluşturan kuruluşların, Ar-Ge ve yenilikçi projelerini desteklemek	Firma düzeyinde katma değer yaratan, ülkemizde yerleşik tüm sermaye şirketleri proje başvurusunda bulunabilmektedir.	Aksi belirtilmediği takdirde destek süre ve tutarın sınır bulunmamakla birlikte Ar-ge nitelikli projeler bakımından çeşitli tutarlarda hibe destekleri ile yurtdışı hizmet alım ve genel gider desteklerini kapsamaktadır.
3.	TÜBİTAK Bireysel Girişimcilik Aşamalı Destek Programı	Bireysel girişimcilerin, teknoloji ve yenilik odaklı iş fikirlerini, katma değer ve nitelikli istihdam yaratma potansiyeli yüksek teşebbüslere dönüştürebilmeleri için, fikir aşamasından pazara kadar olan faaliyetlerinin desteklemesi	Örgün öğrenim veren üniversitelerin herhangi bir lisans programından bir yıl içinde mezun olabilecek öğrenci, yüksek lisans veya doktora öğrencisi ya da lisans, yüksek lisans veya doktora derecelerinden birini başvuru tarihinden en çok 5 yıl önce almış girişimcilerden olmak	Yapılan başvuru neticesinde başarılı bulunan girişimcinin kuracağı sermaye şirketine bir defaya mahsus en fazla 100 000 TL sermaye ile genel gider desteğini kapsamaktadır.
4.	TÜBİTAK Uluslararası Sanayi Ar-Ge Projeleri Destekleme Programı	Uluslararası ortak destek programlarında (EUREKA, EUROSTARS, Avrupa Birliği Çerçeve Programları altında ortak proje çağrılarına çıkan programlar ve benzeri uluslararası program ve projeler) yer alan, Türkiye’de yerleşik katma değer yaratan kuruluşların, Ar-Ge ve yenilikçi projelerinin desteklenmesi	Firma düzeyinde katma değer yaratan, Türkiye’de yerleşik sermaye şirketlerinden olmak	Aksi belirtilmediği takdirde destek süre ve tutarın sınır bulunmamakla birlikte büyük kuruluşlar için %60, KOBİ’ler için ise %75 hibe desteğini kapsamaktadır.
5.	TÜBİTAK KOBİ Ar-Ge Başlangıç Destek Programı	KOBİ’lerin, teknoloji geliştirme, verimliliklerini artırmaları ve katma değeri yüksek ürün ve hizmetlere yönelmelerini teşvik etmek amacıyla, KOBİ’lerin ilk 5 projesine avantajlı bir şekilde destek sağlanması	KOBİ’lerin Tanımı, Nitelikleri ve Sınıflandırması Hakkında Yönetmelik’teki KOBİ olma şartlarını taşımak, Firma düzeyinde katma değer yaratan, Türkiye’de yerleşik sermaye şirketlerinden olmak	Destek süresi azami 18 ay ve destek üst sınırı en fazla 500.000 TL olarak belirlenmiş olup Ar-Ge nitelikli proje harcamaları için %75 hibe destek ve başarılı projelere 7.500 TL teşvik ödülünü kapsamaktadır.

5. Tüm bu programlara ek olarak Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na yapılacak Ar-Ge Merkezi başvuruları neticesinde Ar-Ge Merkezi belgesine hak kazanılması durumunda gelir vergisi stopaj teşviği, sigorta prim teşviği, damga vergisi istisnası gibi çeşitli teşvik/desteklerden faydalanılabilecektir.

6. Yine, Ticaret Bakanlığı tarafından da özellikle ihracatın geliştirilmesi, uluslararası markalaşma, pazarlarda kalıcı hale gelinmesinin sağlanması amacıyla Ürün-Hizmet Tescil Desteği, Marka Yurt dışı Tescil ve Korunma Desteği, Fuar Katılım Desteği, Yurtiçi Tanıtım-Eğitim Desteği, Danışmanlık Desteği gibi çeşitli desteklere bakanlık Destek Yönetim Sistemi üzerinden yapılacak başvurular ile ulaşılabilecektir.

III. TEKNOLOJİ GELİŞTİRME BÖLGELERİ DESTEKLERİ NELERDİR?

1. Kanun’daki tanımı uyarınca yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez veya enstitüsünün olanaklarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da AR-GE merkez veya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip teknoparkı ifade eden TGB içerisinde bulunan Start-Up ve firmalar teşvik ve desteklerden yararlanma bakımından oldukça avantajlı konumda olup birçok farklı teşviğin kapsamına girerek çeşitli istisnalardan yararlanabilmektedirler.

2. Bu kapsamda teşvik ve desteklerden yararlanabilmek için ön koşul TGB içerisinde yer almak olup bu bölgede yer alabilmek için ise belirlenen yapılacak girişim türüne göre çeşitli kategoriler içerisinde bulunmak gerekmektedir. Buna göre bölgede bulunabilmek için;

Tescil Edilmiş Vergi Mükellefi İşletmeler: TGB Yönetici Şirket’ne Ar-Ge, tasarım ve/veya yazılım odaklı, teknolojik, yenilikçi ve yüksek katma değer içeren konulardaki projelerine dair bilgilerle başvuru yapılması ve başvuru neticesinde Yönetici Şirket Komisyonları tarafından “Proje Kabul Belgesi” düzenlenmesi gerekmektedir. Aksi halde yer tahsisi mümkün olmayacaktır.
Vergi Mükellefi Olmayan Yeni Girişimciler: İş fikri ya da hayata geçirmek istediği bir projesi olan ve henüz gelir ve kurumlar vergisine tabi bir işletme kurmamış Girişimciler için düzenlenen bir kategori olup bu tür girişimcilere AR-GE süresi de dikkate alınarak en fazla 36 (otuzaltı) aya kadar olmak üzere Kuluçka Merkezinde yer tahsisi yapabilir.
Teknolojik Ürün Üretimi Yatırımcıları: TGB içerisinde başladıkları projeleri kapsamında ortaya çıkan teknolojik ürünün üretilmesi adına gerekli yatırımın yapılabilmesine ilişkin düzenlenen bir kategori olup bu kategori altında yer alabilmek için yatırım talebinde bulunan tarafından Teknolojik Ürün Tanımlama Belgesi ile birlikte yatırım alanı ve maliyet tutarı, makine teçhizat bilgisi, üretim teknolojisi, prosesi, prosesin ve ürünün neden olabileceği çevre kirliliği ile bunlara karşı alınacak tedbirler, personel ihtiyacı, pazar araştırması …vb. başlıkları içeren Yatırım Fizibilite Raporu ile Yönetici Şirkete müracaat edilmesi gerekmektedir. Başvuru akabinde ise oluşturulacak komisyon 1 (bir) ay içerisinde ürünü, var olan bir ihtiyacı daha iyi düzeyde karşılayıp karşılamadığı, ürünün ihracat veya ithal ikamesi potansiyelinin olup olmadığı ve piyasa standartları ile ilgili yönetmeliklere uygun olarak test edilip edilmediği gibi çeşitli kriterlere göre değerlendirerek başvuruyu neticelendirecek ve TGB içerisinde yer alınmasına karar verilebilecektir.

kategorileri arasında bulunmak gerekmekte olup her bir kategori bakımından farklı başvuru ve değerlendirme süreçleri öngörülmüştür.

3. Bu kategorilerden birine dahil olunması durumunda ise Start-Up’lar TGB’lerde bulunan girişimlere özgü olarak sağlanacak teşvik ve desteklerden yararlanmaya başlayabilecektir. Bu minvalde TGB içerisinde mevcut girişimlere sağlanacak birçok farklı teşvik ve destek paketi bulunmakla birlikte girişimci ve Start-Up’ların kendilerine uygun destek ve teşviklerden yararlanmaları girişimleri vasıtasıyla hedefledikleri amaca ulaşmaları adına oldukça önemlidir. Nitekim alınacak teşvik ve destekler girişimin temel/destekleyici sermayesini veya bazı yükümlülükler bakımından muafiyet unsurunu oluşturacağından hedeflenen amaca ulaşmakta kritik öneme sahiptir. Buna göre TGB içerisinde yer alan Start-up ve girişimler için;

Kuluçka merkezinde yer alan girişimler için indirimli kira ücreti desteği,
Kazançlar için gelir ve kurumlar vergisi istisnaları: TGB’de yer alan vergi mükellefleri açısından yazılım, tasarım veya Ar-ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31.12.2028 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden istisna tutulmuştur.
Start-up ve girişimler tarafından ithalatı gerçekleştirilecek olan eşyalar için vergi ve harç istisnaları. Yazılım, Ar-Ge, yenilik ve tasarım projeleri ile ilgili araştırmalarda kullanılmak üzere ithal edilen eşya, gümrük vergisi ve her türlü fon ile damga vergisi ve harçtan istisna tutulmuştur.
Start-up ve girişimler için çalışan gelir vergisi stopajı istisnası: 31.12.2028 tarihine kadar TGB’de çalışan Ar-Ge, Tasarım ve Destek personelinin bu görevleri ile ilgili ücretleri üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisi; verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilecektir.
SGK primine ilişkin işveren hissesinin yarısı oranında desteklenmesi: TGB içerisinde mevcut çalışanlara ilişkin olarak gerçekleştirilen faaliyetler neticesinde elde edilen ücretler üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Maliye Bakanlığı ödeneğinden karşılanacaktır.
En az lisans derecesine sahip personel istihdamına yönelik ücret desteği: En az lisans derecesine sahip Ar-Ge personeli istihdam eden firmalar bakımından bu personelin her birine ödedikleri aylık ücretin o yıl için uygulanan asgari ücretin aylık brüt tutarı kadarlık kısmı, 2 yıl süreyle Bakanlık ödeneğinden karşılanacaktır.
Yazılım satışına ilişkin KDV istisnası: TGB içerisinde üretilen ve sistem ve veri yönetimi, iş uygulamaları, sektörel, internet, oyun, ve askeri komuta kontrol uygulama yazılımı şeklindeki teslim ve hizmetleri katma değer vergisinden müstesna tutulmuştur.
Yabancı çalışanlara ilişkin çalışma desteği,
Teknolojik ürünlere ilişkin yatırım sürecinin kolaylaştırılmasına ilişkin destekler

Şeklinde ve bunlarla sınırlı olmamak üzere çeşitli destek ve teşvikler öngörülmüş olup bu destek ve teşviklerden yararlanılabilmesi için gerekli şartlarının tam olarak sağlanması ve bu doğrultuda başvuru sürecinin gerekli hukuki destek alınarak eksiksiz olarak başlatılarak sürdürülmesi gerekmektedir.

IV. SONUÇ

Birçok Start-up ve girişimci bakımından büyük bir sorun teşkil eden ve yatırım ile teknolojik ürün gelişiminin önünde set görevi görerek bu yatırımların gelişimini negatif yönde etkileyen vergi, bürokratik süreçler ve sermaye eksiklikleri özellikle KOSGEB, TÜBİTAK, ilgili Bakanlıklar ve TGB’ne özgü sağlanan destek ve teşvikler vasıtasıyla aşılmakta ve bu şekilde Start-up ile girişimcilerin bilhassa sermaye, organizasyon ve personellerine sorunları çözümlenerek hedefledikleri amaca ulaşabilmeleri sağlanmaktadır. Bu şekilde sağlanacak destek ve teşviklerden yararlanılarak lojistik sektöründen teknoloji, sağlık, perakende ve bunlarla sınırlı olmamak üzere birçok sektöre ulaşılabilecek ve toplum ile ticari hayat içerisinde varolan işleyişi engelleyici sorunların ortadan kaldırılması sağlanabilecektir.

Saygılarımızla,

Kılınç Hukuk ve Danışmanlık

Yazarlar