Ⅰ. GİRİŞ
Ülkemizde spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri, kötü yönetilmeleri sonucu ağır borç yükü altına girmeleri ve bu halde yöneticilerin güçlü bir sorumluluk rejimine tabi tutulamamaları gibi sebeplerle uzun yıllardır tartışılmaktadır. Kulüplerin keyfi olarak ödemeleri mümkün olmayan büyük borç yükleri altına girmeleri ve ülkemizdeki spor ortamının önemli aktörlerinin bu borçlar sonucunda faaliyetlerine devam edemez olmaları da spor kulübü yöneticilerinin bu borçlardan belirli koşullar altında sorumlu tutulması gerektiği fikrinde bir uzlaşı sağlamıştır. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 553. maddesinde (“TTK”) ve devamında anonim şirketlerde yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu için düzenlenen hükümler, spor anonim şirketleri için de geçerli olsa da bu durum kamuoyunca yeterli bulunmamıştır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde de 7405 sayılı Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu’nda (“SKFK”) spor anonim şirketleri yanında spor kulüplerini de kapsayacak şekilde ve sorumluluk şartlarının ağırlaştırıldığı hükümlere yer verilmiştir.
ⅠⅠ. SKFK’DA DÜZENLENEN SORUMLULUK REJİMİ
SKFK m. 20/13-c. 1 hükmü “Spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyeleri ile yöneticileri; mevzuat, tüzük ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kasıt veya ihmalle ihlal ettikleri takdirde kulüp, şirket pay sahipleri ve alacaklılara karşı verdikleri zararlardan müteselsilen sorumludur” şeklindedir. SKFK m. 20’nin gerekçesinde, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerin hukuki sorumluluğunun TTK’da yer alan hükümlere benzer şekilde düzenlendiği vurgulanmıştır.
TTK m. 553 ve SSKFK m. 20/13’te öngörülen kişilerin sorumlu tutulabilmeleri için fiillerinin hukuka aykırılık unsuru taşıması, bu eylemlerden doğan bir zarar olması, eylemlerle oluşan zarar arasında illiyet bağı bulunması ve bu eylemlerin kişilerin kusurlu davranışlarıyla gerçekleşmesi koşullarının bir arada bulunması gerekmektedir.
Ⅲ. HUKUKİ SORUMLULUĞA TABİ TUTULAN KİŞİLER
SKFK m.20/13’te hukuki sorumluluğa tabi tutulan kişiler; spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyeleri ile yöneticiler olarak sayılmıştır.
Ⅳ. MÜTESELSİL SORUMLULUK
SKFK m. 20/13’te spor kulübü ve spor anonim şirketi yönetim kurulu üyeleri ile yöneticilerinin verdiği zararlardan müteselsilen sorumlu olacakları hüküm altına alınmıştır.
TTK m. 553/1 ile SKFK m. 20/13 arasındaki en önemli fark müteselsil sorumluluk noktasındadır. TTK yönetcilerin sorumluluğunu belirlemek için farklılaştırılmış teselsül ilkesini kabul etmiştir. Bu, yönetim kurulu üyelerinin dış ilişkide kusur oranlarına göre sorumlu tutulduğu bir sistemdir. Buna karşın, SKFK m. 20/13’te yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler, verdikleri zararlardan müteselsilen sorumlu kabul edilmiş, sorumluluğun türü belirtilmemiştir. Bu durumda, SKFK’daki sorumluluğun tam teselsül olduğu kabul edilmelidir. Tam teselsülde, yönetim kurulu üyeleri dış ilişkide, kusur oranlarına bakılmaksızın zararın tamamından sorumludur.
Yukarıda da değinildiği üzere bu halde SKFK’daki yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler kusur oranlarından bağımsız olarak zarar görene karşı dış ilişkide müteselsilen sorumludurlar.
V. KUSURSUZ SORUMLULUK VE SORUMLULUĞUN GENİŞLEMESİ
SKFK m. 20/13’ün ikinci ve üçüncü fıkraları, yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerin sorumluluklarını genişleten önemli bir düzenlemeyi içermektedir. Maddenin ilgili fıkralarına aykırılık durumlarında, kasıt veya ihmalin aranmayacağı ve zararın doğmasını engellemek için gerekli özenin gösterildiğinin ispat edilmedikçe sorumluluğun devam edeceği belirtilmiştir. Bu, klasik kusur sorumluluğunun ötesine geçen ve yöneticiler üzerinde objektif bir sorumluluk yükleyen bir hüküm olarak dikkat çekmektedir. Yani, bu kişilerin kusurlu olup olmadıklarına bakılmaksızın, zararın engellenmesi için gerekli tedbirleri almadıklarını kanıtlamaları gerekmektedir.
Aynı madde kapsamındaki aşağıda belirtilen 4., 5., 8. ve 9. fıkralar
- m. 20/4: Spor anonim şirketine ait hak ve alacakların devrinde şirketi zarara uğratmak.
- m. 20/5: Spor anonim şirketi adına yapılan borçlanma işlemlerinde şirketi zarara sokmak.
- m. 20/8: Menfaat çatışmaları nedeniyle şirketin zarara uğraması.
- m. 20/9: Spor anonim şirketi adına yapılan ödeme ve tahsilatlarda hukuka aykırı işlemler nedeniyle zarara neden olmak.
yöneticilerin sorumluluğunu belirli hukuka aykırı eylemler üzerinden daha somut hale getirmektedir. Bu fıkralarda yer alan düzenlemeler, spor anonim şirketinin hak ve alacaklarının devrinde, borçlanma işlemlerinde, menfaat çatışmaları bağlamında ve ödeme/tahsilat işlemlerinde ortaya çıkan zararları kapsamaktadır. Yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler, bu fiiller nedeniyle oluşan zarardan, kusur aranmaksızın sorumlu tutulmakta ve bu da onların görev alanlarını titizlikle ifa etmelerini zorunlu kılmaktadır. İşbu sorumluluğun geniş kapsamlı oluşu hem şirketin hem de pay sahipleri ve alacaklıların haklarını koruma amacı taşımaktadır.
Ⅵ. KUSURSUZ SORUMLULUKTA SORUMLULUKTAN KURTULMA
Yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler ancak zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiklerini ispat ederlerse sorumluluktan kurtulabilirler. Kanaatimizce yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler bakımından gerekli özenden, objektif özen anlaşılmalıdır. Buna göre yönetim kurulu üyesi ve yöneticinin tedbirli bir yöneticinin özeniyle zararın doğmasını engellemek için çaba sarf etmesi ve bunu ispatlaması gerekir.
Burada zararın doğmasıyla birlikte yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilerin gerekli özeni göstermedikleri karine olarak kabul edilir. Yönetim kurulu üyeleri veya yöneticiler, sorumluluktan kurtulmak için zararın doğmasını engellemek adına gerekli özeni gösterdiklerini ispat etmelidirler.
Ⅶ. YÖNETİM KURULU ÜYELERİ VE YÖNETİCİLERİN CEZAİ SORUMLULUĞU
SKFK’da yönetim kurulu üyeleri ve yöneticilere yönelik hukuki sorumluluk yanında, cezai sorumluluğa da yer verilmiştir. SKFK m. 20/4: hak ve alacakların devrinde anonim şirketini zarara uğratmak, m. 20/5: spor anonim şirketi adına borçlanma işlemlerinde şirketi zarara uğratmak, m. 20/8: menfaat çatışmaları yönünden şirketi zarara uğratmak hükümlerinde öngörülen yasaklara aykırı davranış, SKFK’nın kendi içinde hem hukuki hem de cezai yaptırıma tabi tutulmuştur. Böylelikle SKFK m. 20’de öngörülen hak ve alacakların devri ile borçlanmaya ilişkin sınırlama ve yasaklara uymayan yönetim kurulu üyeleri ve yöneticiler, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalır.
Ⅷ. SONUÇ
Spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin kötü yönetim uygulamaları nedeniyle sahip olduğu yüksek borçlar hem kulüplerin hem de ülke spor ekonomisinin sürdürülebilirliğini tehdit etmektedir. Bu bağlamda, SKFK ile getirilen sorumluluk rejimi, yöneticilerin mali sorumluluğunu önemli ölçüde ağırlaştırmakta ve onların görevlerini daha dikkatli ve özenli bir şekilde ifa etmelerini zorunlu kılmaktadır. SKFK, spor anonim şirketleri ile kulüp yöneticilerinin müteselsilen sorumlu tutulması ve kusursuz sorumluluk esaslarının uygulanmasıyla, yöneticilerin keyfi veya dikkatsiz davranışlarının önüne geçmeyi amaçlamaktadır. Böylelikle, hem kulüplerin borçlanma kapasitelerinin disiplin altına alınması hem de spor ekonomisinin daha sağlıklı işlemesi hedeflenmektedir.
