GİRİŞ
Sermaye piyasaları hukukunda şirketler, finansman ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla menkul kıymetler, türev araçlar ve benzeri sermaye piyasası araçlarından yararlanabilir. Bir borçlanma aracı türü olan tahviller, şirketlerin borçlu sıfatıyla düzenleyip yatırımcılara satarak orta ve uzun vadeli fon sağlamalarına yarayan menkul kıymetlerdir.
Makalemizde, tahvillere ilişkin genel bilgi verilerek özel sektör şirketlerinin tahvil ihracına ilişkin süreçlere değinilecektir.
A. TAHVİL İHRACI
Tahviller, yurt içinde halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin ya da yurt dışında satılmak üzere ihraç edilebilir. Yurt içinde halka arz edilmeksizin yapılacak satışlar, sermaye piyasaları mevzuatımızda “nitelikli yatırımcı” olarak tanımlanan kişilere satış veya birim nominal değeri asgari 100.000 TL olmak kaydıyla tahsisli satış yoluyla yapılabilmektedir. Yurt içinde halka arz edilecek tahvillerin ihraç ve halka arzı için ihraç belgesi ve/veya izahname hazırlanması ve bu belgelerin Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”) tarafından onaylanması gerekmektedir.
1. İhraç Limiti
Tahviller, Kurul’un VII-128.8 sayılı Borçlanma Araçları Tebliği (“Tebliğ”)’nde belirtilen esaslara göre hesaplanacak olan ihraç limiti dahilinde kalmak kaydıyla Kurulca uygun görülen ihraç tavanı içinde farklı koşullar üzerinden tertipler halinde satılabilir. Tahvil ihracında, satışa sunulan toplam tutarın %50’sini aşmamak kaydıyla ihraç tavanı dahilinde ek satış yapılması da mümkündür.
Yurt içinde ve yurt dışında yapılacak ihraçlar için Kurul’dan farklı ihraç tavanları alınır. Yurt içinde yapılacak ihraçlarda ihraç tavanı Türk Lirası üzerinden, yurt dışında yapılacak ihraçlarda ihraç tavanı Türk Lirası veya döviz cinsinden tespit olunur ve satışlar, ihraç tavanının verildiği para biriminden farklı bir para birimi üzerinden gerçekleştirilebilir.
2. Yetkili Organ Kararı
Tahvil ihraç edecek şirketin, kanun ve esas sözleşmesinde belirtilen şekilde yetkili organı tarafından ihraç kararı alınması ve kararda ihraç edilecek tahvilin türü ile hüküm ve şartlarının saptanması gerekir. Aksi esas sözleşmede öngörülmedikçe ihraç kararı şirketin genel kurulu tarafından alınır. Bununla birlikte genel kurul, bu yetkisini 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 505. maddesi uyarınca en çok 15 aylığına yönetim kuruluna bırakabilir. 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ve Tebliğ’de, ihraç yetkisinin tüm ihraççılar bakımından esas sözleşme ile yönetim kuruluna bırakılmasına da izin verilmiştir. Uygulamada genellikle esas sözleşme ile yönetim kurulu yetkilendirilmektedir.
3. Başvuru Belgeleri
Tahvil ihracı için, yetkili organ kararının alındığı tarihten itibaren en geç bir yıl içinde Kurul’a başvuruda bulunulması gerekir. İhraççıların başvuru türüne göre Kurul’a ibraz etmeleri gereken belgeler Tebliğ eklerinde belirtilmiştir. Buna göre, halka arz yoluyla satışlarda izahname ve ihraç belgesi, halka arz edilmeksizin satışlarda ise yalnızca ihraç belgesinin düzenlenmesi şarttır.
Halka arz yoluyla satışlarda, izahnamenin geçerlilik süresi boyunca yapılacak halka arzlarda, her bir tertibin satışı için planlanan satış tarihinden en az 5 iş günü önce gerekli belgelerle birlikte onay almak amacıyla Kurul’a başvurulur. Yurt içinde halka arz edilmeksizin ihraçlarda ise onaylı ihraç belgesinin ihraççıya verilmesini takiben ihraççılar, Kurul nezdinde herhangi bir işlem yapılmasına gerek kalmaksızın ihraç tavanı dahilinde her tertibin satışından önce Merkezi Kayıt Kuruluşu (“MKK”)’na başvurarak satış işlemini gerçekleştirebilirler.
4. Kayden İhraç ve MKK’ya Bildirim
Tahviller, sermaye piyasası aracı olduklarından, fiziki olarak senet üzerine basılmazlar, MKK nezdinde elektronik ortamda kayden izlenirler. Tahvillere ilişkin haklar ise hak sahipleri bazında izlenir. Yurt dışında ihraç edilecek borçlanma araçlarında ise ihraca ilişkin bilgiler ile ISIN kodu, ihracın gerçekleştirilmesini takiben MKK’ya iletilir.
B. TAHVİLLERE İLİŞKİN ESASLAR
1.Vade ve Faiz
Orta ve uzun vadeli fon sağlayan tahvillerin vadesi, Tebliğ’de asgari 365 gün olarak belirlenmiştir. Tahviller, nominal değerlerinin vade tarihinde veya vade tarihine kadar taksitler halinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü içerir ve iskontolu, primli ve/veya kupon ödemeli olarak satılabilirler. İskontolu tahviller, nominal değerinden daha düşük fiyat ile piyasaya sürülen; primli tahviller, nominal değerinden daha yüksek fiyatla piyasaya sürülen tahvillerdir. Kuponlu tahviller ise vade süresi içinde belirli aralıklarla yatırımcıya faiz ödemesi sağlar.
Vade başlangıcının belirlenmesinde, tahvillerin yatırımcı hesaplarına aktarıldığı ilk gün esas alınır. Tahvillere ödenecek faiz oranı ve ödeme koşulları, ihraççılar tarafından belirlenir. Faiz, vade gibi koşullarda, kanuni zorunluluklar ve fiili imkansızlıklar haricinde değişiklik yapılmaması esastır. Bununla birlikte, halka arz edilmeksizin ihraçlarda, yatırımcıların yazılı onayı dahilinde ve yalnızca onay verenler bakımından değişiklik yapılabilir. Halka arz edilmek suretiyle ihraçlarda ise yapılmak istenen değişikliğe ilişkin esaslar Kurul tarafından belirlenir.
2. Geri Alma
İhraççı, tahvilleri geri alabilir ve geri alınan tahviller üzerinde vade boyunca satma, elde tutma veya vadeden önce MKK nezdinde gerekli işlemlerin yapılması suretiyle iptal işlemleri yapabilir. Geri alım kapsamında borsa dışında gerçekleştirilecek işlemlerde uygulanacak geri alım ve satım fiyatları ihraççının internet sitesinde açıklanır.
3. İhraççının Uyması Gereken İlke ve Yasaklar
İhraççı, ihraç koşullarında ve bu bağlamda vade, faiz gibi hususlarda değişiklik yaparken veyahut tahvilleri geri alırken, yatırımcılar arasında eşitsizlik yaratılmasına mahal vermemelidir. İlaveten, bu işlemlerin sermaye piyasası mevzuatından kaynaklanan yükümlülüklerin yerine getirilmesinden kaçınmak amacıyla yapıldığının tespit edilmesi durumunda, Kurul’a tedbir uygulama yetkisi verilmiştir.
4. Tahvillere Kardan Pay Verilmesi
Tebliğ’de, ihraççıların tahvillere kardan pay verebilecekleri düzenlenmiştir. Bunun için, ihraççının esas sözleşmesinde veya özel mevzuatında hüküm bulunması gerekmektedir. İhraççılar, faize ek olarak veya faiz yerine (kar payının faizi aştığı durumlarda) ya da faiz öngörülmeksizin kardan pay verebilirler. İhraççının halka açık ortaklık olması durumunda, tahvillere ödenecek kar payı, esas sözleşmede veya kar dağıtım politikasında pay sahipleri için belirlenen kar payı miktarını azaltamaz. Tahvillere ödenecek kar payı, Kurul’un sermaye piyasası araçları bir borsada işlem gören ortaklıklar için belirlediği finansal tablo ve raporlamaya ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde hazırlanmış yıllık finansal tablolarının ve kar payı dağıtım kararının ihraççı genel kurulunca onaylanmasını müteakip dağıtılır. Aynı koşullara sahip tahvillere ödenecek kar payı, dağıtım tarihi itibarıyla mevcut tahvillerin tümüne, ihraç ve vade tarihleri dikkate alınmaksızın dağıtılır.
5. Paya Dönüştürülebilir Tahviller (“PDT”) ve Değiştirilebilir Tahviller (“DET”)
PDT, ihraççının paylarını edinme hakkı sağlayan tahvilleri; DET, başka ortaklıkların paylarını edinme hakkı sağlayan tahvilleri ifade eder.
PDT; Tebliğ’de, “ihraççı ortaklığın sermaye artırımı suretiyle çıkaracağı paylara veya izahnamede veya ihraç belgesinde belirtilen esaslar çerçevesinde temin edilen ihraççı paylarına dönüştürme hakkı veren borçlanma aracı” olarak tanımlanmıştır. PDT sahipleri, anapara ve izahnamede belirtilmesi kaydıyla dönüştürme tarihinde ödenecek faiz tutarı üzerinden tahvili paya dönüştürebilir. Dönüştürme gününe kadar işlemiş faizler ise PDT sahiplerine nakden ödenir. PDT sahibi, tahvili paya dönüştürme hakkını kullanmak yerine anapara ve faizi geri almayı da tercih edebilir. PDT sayesinde uzun vadeli yatırım yapan ihraççının avantajı ise, yatırım sonuç verene kadar sermayeye karşılık ödemek zorunda kalmayacak olmasıdır.
DET; Tebliğ’de, “ihraççı tarafından çıkarılan ve payları borsalarda işlem gören diğer ortaklıklara ait paylarla değiştirme hakkı veren borçlanma aracı” olarak tanımlanmıştır. DET sahibi de tahvilini paya dönüştürme veya bunun yerine anapara ve işlemiş faizi alma opsiyonuna sahiptir. PDT’den farklı olarak DET sahipleri, tahvillerini yalnızca borsada işlem gören paylar ile değiştirebilmektedir.
SONUÇ
Tahvil ihracı, gerek halka arz yoluyla gerekse halka arz edilmeksizin, yurt içinde ve dışında, şirketlerin orta ve uzun vadeli finansman ihtiyaçlarını karşılamalarına olanak sağlar. İhraç sürecinin, ilgili yasal düzenlemeler ve Kurul’un belirlediği kurallara uyularak titizlikle yönetilmesi, bu sürecin başarılı bir şekilde yürütülmesi için kritik bir öneme sahiptir. Tahvillerin vade, faiz, geri alım, dönüştürülebilme ve diğer özellikleri bakımından şirketlere ve yatırımcılara opsiyon sağlaması, sermaye piyasalarında tahvillere olan talebi artırmaktadır. Orta ve uzun vadeli hedeflerine ulaşmak için finansman arayışında olan şirketler, tahvil ihracını stratejik bir finansman aracı olarak değerlendirebilirler.
