I. GİRİŞ
Dünya genelinde birçok ülke Koronavirüs (COVID-19) salgınının ülkelerinde yaratabileceği ekonomik olumsuzluklara karşı önlemler almaya devam ediyor. Yakın zamanda Kanada, Fransa ve Birleşik Krallık gibi ülkeler ekonomik olumsuzluklarla mücadele adına geniş kapsamlı önlem paketleri açıkladılar ve Norveç ve Amerika Birleşik Devletleri’nde Merkez Bankalarınca oldukça ciddi faiz indirimi kararları alındı. Ülkemizde de salgının yaratabileceği olası etkilere karşı Cumhurbaşkanlığı, Merkez Bankası ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile kamu bankaları ve özel bankalarca alınan önlemler açıklandı.
II. SALGIN KAPSAMINDA TÜRKİYE’DE ALINAN ÖNLEMLER
a. Cumhurbaşkanlığı Tarafından Açıklanan Önlemler
18 Mart 2020 tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından “Ekonomik İstikrar Kalkanı” adı verilen yeni ekonomik paket (“Paket”) ile Koronavirüs salgınına kaşı alınması planlanan ekonomik önlemler açıklandı. 19 maddelik Paket kapsamında, alınacak önlemler için toplam 100 Milyar Türk Lirası tutarında kaynağın ayrılmış bulunmakta olup, Paketin oldukça önemli bir bölümü, ekonomide yaşanabilecek olası durgunluktan en fazla etkilenme riski ile karşı karşıya olan finans ve bankacılık sektörlerine ilişkindir. Tanıtılan önlemlerden bazıları ise şu şekildedir.
- Salgın nedeni ile nakit akışlarında sorun yaşayan firmaların bankalardan kullanmış oldukları kredilerin anapara ve faiz ödemelerinin en az 3 ay süre ile ertelenmesi ve gerekirse ek finansman desteği sağlanması.
- İhracattaki dönemsel yavaşlama süresince kapasite kullanımının korunması amacıyla ihracatçılara stok finansmanı desteği verilmesi.
- Salgın nedeni ile ticari faaliyetlerinin olumsuz etkilendiğini beyan eden esnaf ve sanatkarların, talepte bulunmaları halinde Halkbank’a olan kredi borçlarının anapara ve faiz ödemelerinin Nisan, Mayıs ve Haziran ayları için ertelenmesi.
- Kredi Garanti Fonu limitinin 25 Milyar Türk Lirasından 50 Milyar Türk Lirasına çıkartılması ve ticari faaliyetleri salgından olumsuz etkilendiği için likidite ihtiyacı oluşan ve teminat açığı bulunan firma ve KOBİ’lere kredilerde öncelik verilmesi.
- Vatandaşlar için sosyal amaçlı kredi paketlerinin uygulanmaya alınmasının teşvik edilmesi.
- 10- 500 Bin Türk Lirası bedelin altındaki konutlar için kullanılacak olan konut kredilerinde, kredilendirilebilir miktarın %80’den %90’a çıkartılması ve asgari peşinatın %10’a düşürülmesi.
- Salgın kapsamında alınan önlemler nedeniyle Nisan, Mayıs ve Haziran aylarında temerrüde düşen firmaların kredi siciline “mücbir sebep”notu düşülmesinin sağlanması.
b. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) Tarafından Açıklanan Önlemler
Koronavirüs’e karşı ekonomi ve finans alanında alınan önlemlere, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK“) tarafından 16 Mart, 17 Mart, 19 Mart ve 23 Mart tarihli kararlarla yenileri eklendi. BDDK’nın açıkladığı önlemlerin bir kısmı Cumhurbaşkanlığınca açıklanan önlemler ile paralellik gösterirken, bir kısmı bankaların operasyonlarına ve iş sürekliliğine ilişkindir.
BDDK, 16 Mart tarihinde yayımladığı bir dizi önlem ile salgın nedeni ile oluşabilecek riski minimuma indirmek adına bankaların iş sürekliliği planlarının yeniden inceleneceğini ve gerekli tedbirlerin alınacağını duyurdu. Ayrıca, 17 Mart 2020 tarihinde yayımlanan önlemler uyarınca 31 Aralık 2020 tarihine kadar ve bankaların her tür kredileri ve alacakları için geçerli olmak üzere, temerrüde düşen kredilerin donuk alacak olarak sınıflandırılması için öngörülen sürenin 90 günden 180 güne çıkartılmasına ve yeniden yapılandırılarak canlı alacak olarak sınıflandırılan ve bir yıllık izleme süresi içerisinde anapara ve/veya faiz ödemesi otuz günden fazla geciken veya bu izleme süresi içinde bir kez daha yeniden yapılandırmaya tabi tutulan alacakların “Üçüncü Grup – Tahsil İmkânı Sınırlı Krediler” sınıfına alınmaları zorunluluğu kaldırılmıştır.
19 Mart 2020 tarihli, 8949 ve 8950 sayılı BDDK kararları ise, banka dışı finansal kuruluşlara, konyt kredilerine ve konut teminatlı kredilere ilişkindir. Konut kredilerine ve konut teminatlı kredilere ilişkin karar uyarınca, Cumhurbaşkanlığınca açıklanan ve bedeli 500 Bin Türk Lirası ve altındaki konutlar için kullanılacak krediler ve konut teminatlı kredilerde, kredi tutarının konut değerine oranının %80’den %90’a çıkarılması karara bağlanmıştır. Ayrıca, banka dışı finansal kuruluşlara ilişkin olarak 31 Aralık 2020 tarihine kadar geçerli olacak bir dizi önlem alınmış olup, bu önlemler uyarınca banka dışı finansal kuruluşların özel karşılık ayırması için Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman Şirketlerinin Muhasebe Uygulamaları ile Finansal Tabloları Hakkında Yönetmeliğin 6. maddesi uyarınca belirlenen 90 günlük gecikme süresinin, finansman ve faktöring şirketleri için 180 güne ve finansal kiralama şirketleri için 240 güne çıkarılmasına karar verilmiştir.
Kararların tam metinlerine BDDK resmi sitesinden veya 16 Mart, 17 Mart, 19 Mart – 1, 19 Mart – 2 ve 23 Mart linklerinden ulaşabilirsiniz.
c. Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (“TCMB”) Tarafından Açıklanan Önlemler
Salgın kapsamında alınan ekonomik önlemler kapsamında Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından 17 Mart 2020 tarihinde alınan 2020-15 ve 2020-16 sayılı kararlar ile para politikası dahil olmak üzere, bankalara tanınan likidite imkanlarına ve reeskont kredi düzenlemelerine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemeler kapsamında;
- 2020-15 sayılı karar ile TCMB Para Politikası Kurulu tarafından politika faizinin, yani bir hafta vadeli repo ihale faiz oranının yüzde 10,75’ten yüzde 9,75’e indirilmesine karar verilmiştir.
- 2020-16 sayılı karar ile TCMB,
- Gün içi ve gecelik vadedeki hazır imkânlar uyarınca bankalara ihtiyaç duyabilecekleri likiditenin sağlanacağını,
- ABD Doları karşılığında 1, 3 ve 6 ay vadeli olarak yapılan swap ihalelerinin devam edeceğini ve söz konusu ihalelerin Euro ve altın karşılığı da düzenlenebileceğini,
- Reel kredi büyüme koşullarını sağlayan bankalar için yabancı para zorunlu karşılık oranlarının tüm yükümlülük türlerinde ve tüm vade dilimlerinde 500 baz puan indirileceğini,
- 18 Mart 2020 tarihinden 30 Haziran 2020 tarihine kadar vadesi gelecek reeskont kredisi geri ödemelerine 90 güne kadar vade uzatım imkânı tanındığını,
- Kredi taahhüdü açık olan reeskont kredileri ile 18 Mart 2020 tarihinden 30 Haziran 2020 tarihine kadar kullanılacak reeskont kredilerine 12 ay ek taahhüt kapama süresi verileceğini,
- Mevcut reeskont kredileri için belirlenen azami vadeleri, 20 Mart 2020 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, kısa vadeli kullanımlar için 120 günden 240 güne, daha uzun vadeli kullanımlar için ise 720 güne çıkartıldığını duyurmuştur.
Kararların tam metinlerine TCMB resmi sitesinden veya 2020-15 ve 2020-16 linklerinden ulaşabilirsiniz.
d. Kamu Bankaları ve Özel Bankalarca Açıklanan Önlemler
Kamu otoritelerince açıklanan ve yürürlüğe alınan önlemlerin yanında, kamu bankaları ve özel bankalar da Koronavirüs salgınına karşı aldıkları önlemleri açıkladılar. Çeşitli bankaların açıkladığı önlemler arasında kullanılan kredilere ilişkin anapara, faiz ve komisyon ödemelerinin ertelenmesi, özellikle başta turizm, lojistik, AVM, perakende sektörleri olmak üzere tüzel kişi banka müşterilerinin kullandığı ticari krediler ve KOBİ kredilerinin yeniden yapılandırılması ve ihtiyaca göre değişen uzunluklarda ödemesiz dönem belirlenmesi, işçilerinin maaşlarını banka üzerinden ödeyen şirketlere mevcut istihdamlarını azaltmamaları kaydıyla 3 aylık maaş gideri kadar ilave limit sağlanması, dijital bankacılık uygulamaları üzerinden yapılacak EFT veya havale işlemlerinden ücret alınmaması, ve müşterilerin ve çalışanların sağlığı için banka şubelerinin çalışma saatlerinin hafta içi her gün 12.00-17.00 saatleri arasında olacak şekilde kısıtlanması ve mobil bankacılık uygulamalarına ağırlık verilmesi gibi önlemler yer alıyor. [1]
3. SONUÇ
Tüm dünyayı ve ülkemizi etkisi altına alan Koronavirüs (COVID-19) salgınına karşı birçok özel ve resmi kurum ekonomik tedbirler almaya devam ediyor. Bu tedbirlerin başında 18 Mart 2020 tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından açıklanan “Ekonomik İstikrar Kalkanı” isimli ekonomi paketi gelmekle birlikte, Merkez Bankası tarafından politika faizinde yapılan indirim de dikkat çekiyor. Hem piyasaların likidite ve vade yönünden rahatlamasını hem de salgının yayılmasını önlemek adına olabildiğince az sayıda insanın fiziken bir arada bulunduğu bir bankacılık sistemi sağlamayı amaçlayan bu tedbirlerin piyasaya olan etkilerinin önümüzdeki dönemde hissedilmesi bekleniyor.
Saygılarımızla,
Kılınç Hukuk & Danışmanlık
[1] bkz Milliyet Gazetesi’nin 24.03.2020 tarihli internet haberi “https://www.milliyet.com.tr/ekonomi/son-dakika-bankalardan-flas-karar-kredi-odemeleri-6171744”
</h2
