İçindekiler;
GİRİŞ
Yönetim Kurulu, bir anonim şirketin başlıca yönetim organı olarak çok önemli bir rol üstlenerek büyük önemi haiz yönetim ve temsil görevlerini icra eder. Bu önemli sorumlulukları üstlenmelerinin doğal bir sonucu olarak da yönetim kurulu üyeleri görev ve sorumluluklarıyla orantılı şekilde hukuki sorumluluk ile karşılaşırlar. Bu nedenle, yönetim kurulunun anılan sorumluluğunu hafifletmek için temel bir mekanizma olarak sigorta yoluyla tazminat kavramı çevresinde uzun süreli tartışmalar gerçekleşmiştir. Günümüzde, “Yönetim Kurulu Sorumluluk Sigortası” veya “Yönetim Kurulu Sigortası” (“YKSS”) Amerika Birleşik Devletleri ve İngiltere’den Kıta Avrupası, Almanya, Japonya ve Türkiye’ye kadar uzanan geniş bir coğrafyada önemli bir sigorta ürünü olarak yaygınlık kazanmıştır. Bu tür bir sigortanın varlığı, yönetim kurulu üyeleri için önemli bir güvence kaynağıdır.
Ülkemizde şirketlerin yerleşik uygulamalarında yeteri kadar yaygın olmasa da Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 361 düzenlemesi YKSS’nin önemini vurgulamaktadır. Bu hükümde, yönetim kurulu üyelerinin görevlerini yerine getirirken işledikleri fiillerden dolayı şirketin uğradığı zararların sigortalanabileceğini düzenlenmektedir. Ayrıca, hüküm halka açık şirketlerde, sigorta bedelinin şirket sermayesinin %25’ini aşması halinde, bu türden sigortaların kamuya açıklanmasının zorunlu olduğunu da düzenlemektedir.
YKSS’ye ilişkin şartları düzenleyen yasal çerçeve, sigorta mevzuatı içinde düzenlenmemiştir. Yerleşik uygulamada, sigorta şirketleri, şirketlerin karşı karşıya kaldığı benzersiz riskleri ele alan özel poliçeler düzenlemektedir. Bu kapsamda, poliçe şartlarının, özellikle de rücu klozlarının ne şekilde düzenleneceği büyük önem taşımaktadır.
A. YKSS’NİN HUKUKİ NİTELİĞİ
Uygulamada yaygın olarak kullanılan YKSS poliçeleri, üzerinde müzakere edilmiş şartlar ile düzenlenmektedir. Yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğuna yol açabilecek durumların çok yönlü olması durumu göz önüne alındığında, her bir sigorta poliçesi kusurlu eylemlerden veya ihmalden kaynaklanan taleplere karşı koruma sağlamak üzere titizlikle hazırlanmaktadır. Bu sigorta türünün önemi küresel olarak ve Türkiye’de artarken, sigorta teminatı ve poliçe istisnaları, diğer poliçe hükümlerine göre esnekliğini korumaktadır. Her bir poliçe kendi farklılıklarını taşısa da, sigorta şirketleri genellikle şirketlerin, düzenleyici kurumların, alacaklıların, müşterilerin, rakiplerin, çalışanların, tasfiye memurlarının ve şirket ortaklarının uğradığı zararları tazmin etmeyi taahhüt etmektedir.
B. POLİÇE TEMİNATI
Sigorta teminatının kapsamına girmeden önce bazı terimlerin açıklanması gerekmektedir. Sigorta ettiren kavramı tipik olarak sigorta şirketi ile poliçeyi imzalayan ve sigorta primlerini ödeyen kurumu ifade ederken; sigortalı veya lehtar, bir zarar veya talep durumunda poliçe kapsamında güvence altına alınan tarafı ifade eder.
YKSS poliçelerinde sigorta ettiren genellikle şirkettir. Ancak yönetim kurulu üyelerinin de sigorta ettiren olarak hareket edebildiği nadir durumlar da mevcuttur. Bu ihtimalde, yönetim kurulu üyesi poliçe sahibi rolünü üstlenir ve prim ödemelerinden sorumlu olur. Tersi durumda, şirket poliçe sahibi olarak hareket ediyorsa, sigorta primlerinden de sorumlu olacaktır.
Sorumluluk sigortalarında “sigortalının” (lehtarın) belirlenmesi çok önemlidir. Bazı poliçeler sadece yönetim kurulu üyelerinin eylem veya işlemlerinden kaynaklanan zararlara karşı şirketi korurken, bu durum bireysel yönetim kurulu üyeleri için yeterli koruma sağlamayabilir. Hukuki sorumluluğu kapsamlı bir şekilde azaltabilmek adına, yönetim kurulu üyelerinin şirketin yanında sigortalı olarak belirtilmesi gerekir. İlaveten müdürlerin, yöneticilerin, yetkililerin ve şirket çalışanlarının da sigortalı olarak poliçeye dahil edilmesi mümkündür.
Poliçe teminatı genellikle yönetim kurulu için hukuken zorunlu kılınan tazminat ve ödemeleri, davalardan kaynaklanan mahkeme giderlerini, soruşturma masraflarını, menkul kıymetler ile ilgili tazminat taleplerini, idari para cezalarını, yasal güvenceleri, kefalet masraflarını ve iflas memurları veya tasfiye memurları tarafından şirket adına yapılacak talepleri kapsar.
C. RÜCU
Yönetim kurulu üyelerinin sigorta ettiren olarak yer aldığı poliçelerde, sigorta şirketinin mağdur tarafların veya şirketin zararlarını tazmin ettikten sonra yönetim kurulu üyelerine rücu etmesi engellenmektedir. Ancak bu durum şirketin sigorta ettiren olarak yer aldığı poliçelerde değişiklik gösterebilir. Poliçe koşullarına bağlı olarak, sigorta şirketi hasardan sorumlu taraflara, kuruluşlara veya yönetim kurulu üyelerine karşı rücu yoluna gidebilir. Yönetim kurulu üyelerini korumak için, kasıtlı hareket edilen durumlar hariç olmak üzere, yönetim kurulu üyelerinin sigorta ettiren olarak yer almadığı poliçelerde sigorta şirketinin bu kişilere rücu hakkını kaldıran maddeler eklenmelidir.
D. POLİÇE İSTİSNALARI
Diğer sigorta türlerinde olduğu gibi, YKSS poliçeleri de çeşitli istisnalar içerir. Genellikle bir yönetim kurulu üyesinin şirkete karşı görevini kasten ihmalinden kaynaklanan zararlar, sözleşmelerdeki cezai hükümler, ürün sorumluluğu, çevresel zararlar, devam eden davalar, fiziksel yaralanmalar ve ceza hukuku uyarınca uygulanan para cezaları hariç tutulur.
SONUÇ
Sonuç olarak YKSS’nin yönetim kurulu üyelerinin sorumluluklarının hafifletilmesi için küresel bir mekanizma olarak benimsenmesi, çağdaş kurumsal yönetimdeki önemli yerini bir kez daha göstermektedir. YKSS’nin yaygınlığı ülkemizde beklenen seviyede olmasa da, TTK’da açıkça tanınması onun artan önemini vurgulamaktadır. Bununla birlikte, mevcut pozitif düzenlemelerdeki eksiklik, kapsamlı bir koruma sağlayabilmek adına poliçe şartlarının, özellikle de rücu hükümlerinin dikkatli bir şekilde değerlendirilmesini gerektirmektedir. Bu makale, YKSS’nin hukuki niteliği, poliçe teminatı, rücu ve istisnaları gibi kritik boyutlarını inceleyerek, modern kurumsal risk yönetimi uygulamalarındaki öneminin incelikli bir şekilde anlaşılmasına katkıda bulunmak amacıyla kaleme alınmıştır.
