İçindekiler;
I. GİRİŞ
Gelişen teknoloji ve değişen tüketici davranışları ve talepleri ile birlikte son yıllarda birçok sektörün oldukça derin değişimler yaşadığını, bazı sektörlerin tamamen yok olduğunu, bunun yanında yeni alanların doğduğunu görmekteyiz. Yaşanan bu değişimler, yeni bir dijital çağın doğmasının önünü açmıştır. Dijital dönüşümün gerçekleşmesinde önemli rol oynayan dijital dönüşüm araçları ise sanallaştırılmış ağlar, veri analizi, çok katmanlı güvenlik ve sanal depolama teknolojileri olarak sıralanabilir. Bu araçlar sayesinde büyük veri, e-ticaret, e-sağlık, nesnelerin interneti, veri madenciliği, mesajlaşma uygulamaları, siber güvenlik ve giyilebilir teknolojiler gibi birçok dijital teknoloji uygulaması insanların hayatına girmiştir.[1] Şüphesiz ki, dijital dönüşüm sağlık alanında da önemli değişimlere yol açmıştır. Bu dönüşümle, maliyet ve verimlilik alanında önemli sonuçların alınması amaçlanırken, hasta memnuniyeti ve karar verme süreçlerinin de geliştirilmesi sağlanmıştır.
II. SAĞLIK HİZMETLERİNDE DİJİTALLEŞME ADIMLARI
Türkiye’de sağlık hizmetlerinin dijitalleşmesi serüveninin başlangıcı 1990’lı yıllara dayanmaktadır. Sağlık Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından 1990’lı yıllarda başlatılan dijitalleşme girişimleri, 2000’li yıllarda efektif olarak uygulanmaya başlamış olup, günümüzde de hız kesmeden devam etmektedir. Bu doğrultuda ilk olarak 1990’da sağlık projelerinin hazırlanması ve faaliyete geçirilmesi maksadıyla Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü (“SPGK”) kurulmuş ve bunu takiben 1996 yılında Sağlık Bakanlığı Bilgi İşlem Daire Başkanlığı faaliyete geçmiştir.[2] 1990’lı yıllarda tüm hastanelerin ortak bir ağ üzerinden İnternete bağlanması ve tek bir Hastane Bilgi Yönetim Sistemi (“HBYS”) geliştirilmesi çalışmaları yapılmış[3] ancak, HBYS’nin yaygın kullanımı ancak 2000’li yıllardan sonra mümkün olabilmiştir.
HBYS, hastanelerin yapmış olduğu işlemlerin elektronik ortamda gerçekleşmesini sağlayan yazılımlar bütünü olup, hastane içindeki insan kaynakları, hastane eczanesi, ameliyathane gibi farklı alanda çalışan birçok birimin birbiri ile haberleşmesini sağlamaktadır. Hatta tıbbi cihazlar ile yapılan görüntü saklama ve iletişim sistemleri (“PACS”), manyetik rezonans (“MR”) gibi işlemlerden elde edilen görüntü ve bilgileri entegre çalıştığı diğer sistemlere aktarabilmektedir.[4]
Sağlık bilişimindeki köklü atılımlar ise 2003 yılında devreye giren Sağlıkta Dönüşüm Programı (“SDP”) ile ivme kazanmıştır. Bu kapsamda, HBYS’lerin yaygınlaşması ile Sağlık-Net projesi hayata geçirilmiş; hastanelerde planlama kapasitesinin artması sayesinde Merkezi Hekim Randevu Sistemi (“MHRS”) gibi projeler devreye alınmış; SGK’nın kurulmasıyla MEDULA gibi uygulamalar hayata geçirilmiştir. İlaçların üreticiden vatandaşa kadar olan tüm sürecini takip eden ve 2010 yılında uygulamaya koyulan İlaç Takip Sistemi (“İTS”) kısa zamanda dünya çapında başarılı bir örnek teşkil eder hale gelmiş ve hatta 2017 yılında Suudi Arabistan’a ihraç edilmiştir. Sağlık hizmetlerinin dijitalleşmesinin amaçlarından birisi de daha çok ve daha sağlıklı veri elde ederek, tıbbi karar verme süreçlerinin iyileştirilmesi olup, bu kapsamda 2007 yılında karar destek sistemi (“KDS”) uygulamaya alınmış ve zamanla geliştirilmiştir.[5]
Sağlık verileri ile ilgili bir diğer önemli, dönüşüm ise e-Nabız uygulamasının devreye alınması ile gerçekleşmiştir. Sağlık kuruluşlarından toplanan sağlık verilerine vatandaşların ve sağlık profesyonellerinin internet ve mobil cihazlar üzerinden erişebilecekleri bir uygulama olan e-Nabız; teşhis ve tedavi sürecinin hızını ve kalitesini arttırmıştır. E-Nabız, hasta ile hekim arasındaki iletişimi kolaylaştıran, kişinin sağlık verilerine internet üzerinden güvenli bir şekilde erişmesine imkân veren oldukça geniş ve kapsamlı sağlık bilişim alt yapısı olarak dünyada da öne çıkmaktadır.[6]
Sağlık hizmetlerinde dijitalleşmenin bir diğer görünümü de sağlık hizmetlerinin sunulduğu alanlardan biri olan hastanenin dijitalleşmesidir. Dijital hastane; sağlık kurumlarında tıbbi veya tıbbi olmayan tüm bilgi ve iletişim sistemlerinin hastane teknolojileriyle bütünleşik olarak çalıştığı ve sağlık kurumlarında manuel olarak işleyen süreçlerin ortadan kaldırılarak işlemlerin otomasyon sistemleri ile yapılıp yönetildiği akıllı, kağıt kullanılmayan, mobil sağlık uygulamalarıyla hastane içinden veya dışından karşılıklı veri alışverişi yapılabilen bir hastane olarak tanımlanmaktadır.[7] Dijital hastanelere ilişkin sertifikasyon ve süreçleri Healthcare Information and Management Systems Society (Sağlık Bilgi ve Yönetim Sistemleri Topluluğu) (“HIMSS”) isimli organizasyon tarafından yürütülmektedir. HIMSS, başvuruda bulunan hastanelerin dijital süreçlerini değerlendirerek, geldikleri seviyeyi tespit etmek için dünyaca kabul edilen akreditasyon ve 1 ile 7 arası standart modelini kullanmakta ve dijital süreçlerini altıncı ve yedinci seviyeye kadar tamamlamış olan hastaneleri ise ödüllendirmektedir.[8] Güncel olarak Türkiye’de 6. seviyede 10, 7. seviyede ise 3 dijital hastane bulunmaktadır.
III. SONUÇ
Sağlık alanında sunulan hizmetlerin teknolojinin etkisi ile birlikte dönüştüğü, sunuluş şeklinin değiştiği ve hızlandığı, daha çok kişinin sağlık hizmetlerine erişiminin sağlandığı görülmektedir. Dünyada hızla yükselmekte olan sağlık teknolojileri trendlerine ülkemiz de uyum sağlamakta ve kamu kesimince sunulan sağlık hizmetleri gün geçtikçe daha da teknoloji temelli olmaktadır. Tüm dünyayı etkisi altına alan COVID-19, sağlık teknolojilerinin önemini bir kez daha kanıtlamıştır. Ülkemizde de özellikle tele tıp gibi uzaktan erişime imkân veren sağlık teknolojilerinin kullanımının artması beklenmektedir.
Saygılarımızla,
Kılınç Law & Consulting
[1] IŞIK, T: Türkiye’de Sağlık Kurumlarında Dijital Dönüşüm Adımları, Sağlık Hizmetleri Uygulamalarında Dijital Dönüşüm, 2019
[2] IŞIK, T: Türkiye’de Sağlık Kurumlarında Dijital Dönüşüm Adımları, Sağlık Hizmetleri Uygulamalarında Dijital Dönüşüm, 2019
[3] KÖSE, İ: Sağlıkta Dijital Dönüşüm, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Güz 2018, s.82-85
[4] KURTULMUŞ KOSİF, E: Kurumların Dijital Dönüşüm Süreçlerinin İncelenmesi: Bir Sağlık Kurumu İçin Öneri, İstanbul Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, 2019
[5] KÖSE, İ: Sağlıkta Dijital Dönüşüm, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, Güz 2018, s.82-85
[6] Sağlık Bakanlığı, https://enabiz.gov.tr/
[7] IŞIK, T: Türkiye’de Sağlık Kurumlarında Dijital Dönüşüm Adımları, Sağlık Hizmetleri Uygulamalarında Dijital Dönüşüm, 2019
[8] Sağlık Bakanlığı, https://dijitalhastane.saglik.gov.tr/
