Türk Gemi Sicili Yönetmeliği ile Türk Gemi Sicillerinde Yapılan Değişiklikler

1. GİRİŞ

Gemi Sicil Yönetmeliği (“Yönetmelik”), 31.12.1956 tarihli ve 4/8520 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Gemi Sicili Nizamnamesi” ile 13.03.1957 tarihli ve 4/8807 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Gemi Bayrak Şahadetnameleri Hakkında Nizamname”yi yürürlükten kaldırarak 12.05.2023 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. İşbu Yönetmelik kapsamında genel hatlarıyla, gemi tasdiknamesi ile bayrak şahadetnamesinin nasıl düzenleneceği gibi gemi tesciline ilişkin hususlara yer verildiği; gemi sicillerinin kuruluşu ve faaliyetlerine ilişkin usul ve esasların belirlendiği, gemi sicil müdürlüğü müdür ve personelinin sahip olmaları gereken nitelikler ile işbu personelin sorumluluğuna ilişkin regülasyonların yer aldığı göze çarpmaktadır.

2. GEMİ SİCİL YÖNETMELİĞİ İLE GEMİ SİCİLİ NİZAMNAMESİ VE GEMİ BAYRAK ŞAHADETNAMELERİ HAKKINDA NİZAMNAMESİ ARASINDAKİ FARKLAR

Türk hukuku kapsamında gemi sicili ve gemi bayrak şahadetnamesi 1956 yılında iki ayrı Bakanlar Kurulu kararı ile düzenlemiştir. 12.05.2023 tarihinde yürürlüğe giren yeni Yönetmelik ile tüm bu düzenlemeler, tek bir yönetmelik çatısında toplanmıştır. Bu kapsamda Yönetmelik; genel itibarıyla Gemi Sicili Nizamnamesi ve Gemi Bayrak Şahadetnameleri Hakkında Nizamname ile paralel nitelikte düzenlemeler ve küçük değişikliklere sahip olmakla birlikte yeni kurallar da getirmiştir. Bu doğrultuda Yönetmelik’in, genel olarak sicillerin pratik kodifikasyonu olduğunu ifade etmekle birlikte, uygulamada değişiklikler getirebilecek birtakım düzenlemelerden oluştuğunu da belirtmek gerekmektedir. Bu Yönetmelik ile daha önce yürürlükte bulunan ve yukarıda atıf yapılan nizamnameler arasındaki farklılarla değinmek gerekirse;

Yönetmelik ile sicil müdürlüklerinin kurulması hüküm altına alınmış, bu kapsamda Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın uygun gördüğü bölge liman başkanlıklarında/liman başkanlıklarında sicil müdürlüklerinin kurulacağı düzenlenmiştir. Bununla birlikte Yönetmelik kapsamında ağırlıklı olarak sicil müdürlüklerinin yetki alanı, sicil müdürlüklerinin denetim ve gözetimi ile yapılan işlemlere karşı itirazların nasıl yapılacağı ve sicil memurlarının sorumlukları düzenlenmiştir. 

Yönetmelik ile sicilin nasıl başlatılacağı, nasıl tutulacağı, nasıl terkin edileceği gibi hususlarda güncellemelere gidilmiştir ve daha detaylı bir düzenleme yapılarak ortaya çıkabilecek sorunların çözümü konusunda daha elverişli düzenlemeler yapılmıştır. Bu kapsamda gemi sicilinin nakli ve geminin sicilden terkinine ilişkin usul ve esaslar yeniden düzenlenmiş olup bir geminin yabancı bir sicilden Türk Gemi Sicili’ne geçişi durumunda geminin yabancı sicilden kaydının silindiğine dair güçlü bir delil ile ispatının arandığı gibi pratiğe yönelik düzenlemeler de eklenmiştir. Bununla birlikte; ilk kez Türk gemi siciline kayıt olacak bir gemi için eski düzenlemeler uyarınca kayıt sırasında gümrükle ilgili belgelerin ibrazı aranmazken, Yönetmelik’le birlikte getirilen yeni düzenlemeler gereğince gümrük denetimleri uyarınca düzenlenen belgelerin kayıt sırasında ibraz edilmesi gerekecektir. Yönetmelik aynı zamanda gemi adını seçme serbestisi, gemi adının değiştirilmesi hususlarını yeniden regüle etmiştir.

Bununla birlikte, Denizcilik Portalı ile Türk gemi sicilinin modern standartlara uyumu işbu Yönetmelik ile sağlanmış olup bu bakımdan Yönetmelik’in, elektronik ortama geçiş sürecini sicil bağlamında düzenleyen bir karar niteliğinde olduğunu da belirtmek gerekir.  Gemi mülkiyeti ve mülkiyeti üzerindeki haklar yeniden düzenlenmiş ve gemi ipoteğine yönelik özel düzenlemeler de bu Yönetmelik ile yapılmıştır. İpotek ile sınırlı olmamakla beraber sınırlı ayni hak tanıyan intifa ve irtifak hakları gibi ve munzam etki doğuran şerhler de getirilen yenilikler arasındadır. 

Yapı halindeki gemiler için ise güncel mevzuat, gelişen teknoloji ve zamanın gerekleri doğrultusunda rehabilite edilmiştir. Gemicilik alanında inşa yeri ve inşa esnasında uyulması gereken çeşitli kurallar da daha detaylı bir şekilde ele alınmıştır. 

3. GEMİ SİCİL YÖNETMELİĞİ İLE GETİRİLEN BAŞLICA DÜZENLEMELER

Gemi Sicil Yönetmeliği ile; 

• Türk Ticaret Kanunu madde 944 ve 968 hükümleri ile paralel olarak gemi tasdiknamesi ve bayrak şahadetnamesinin düzenlenmesi ve iptaline ilişkin usul ve esaslar,
• Gemi sicil müdürlüklerinin nerede kurulacağı, bu müdürlüklerin yetki alanı ve sicil müdürlüklerine bağlı bağlama limanları gibi hususlar,
• Gemi sicil müdürlüklerinin işlemlerine karşı itiraz yapılacak olması halinde yetkili mahkemenin belirlenmesine yönelik esaslar,
• Sicil memurlarının sorumluluklarına ilişkin usul ve esaslar,
• Gemi üzerindeki mülkiyet hakkının nasıl kurulacağı ve mülkiyet hakkını sınırlayıcı ipotek, rehin ve intifa haklarının kurulması ve sicile tesciline yönelik iş ve işlemlere,
• Gemi tasdiknamesinin ibraz zorunluluğu ve gemi tasdiknamesinde bulunan bilgiler üzerinde esaslı değişikliklerin (gemi hakkındaki teknik bilgi değişikliği, pay iktisabı veya mülkiyet geçişi gibi değişiklikler) yapılması halinde gemi tasdiknamesinin yeniden düzenlenmesi gerektiği ve gemi tasdiknamesinin iptali durumu,
• Gemi sicilinin nakli ve geminin sicilden silinmesine ilişkin usul ve esaslar, 
• Gemi adını seçme serbestisi, gemi adının değiştirilmesi gibi hususlara ilişkin düzenlemeler
• Teknolojik olarak yeni ve ilgililerin işlerini daha kolaylaştıran Denizcilik Portalı ve bu portal üzerinden gemi siciline tescili olan ve tescili yapılacak olan gemilere ilişkin düzenlemeler,
• Yapı halindeki gemilere özgü sicil ve özel siciller hakkındaki esaslar ve işlemler,

hüküm altına almıştır.

4. SONUÇ

Gemi Sicili Nizamnamesi ve Gemi Bayrak Şahadetnameleri Hakkında Nizamname’yi yürürlükten kaldıran 12.05.2023 tarihli Gemi Sicili Yönetmeliği’nin; yeni sicillerin kurulması ve işletilmesi, gemilerin tescili ve sicil memurlarının sorumluluklarına ilişkin usul ve esasları eski düzenlemelere paralel şekilde regüle etmekle beraber, getirdiği yenilikler ile Türk gemi sicillerinin modern ve teknolojinin getirileriyle uyumlu standartlara erişmesini sağlamayı amaçlandığı görülmektedir. Sektördeki bir takım teorik problemleri ve belirsizlikleri giderecek düzenlemeler getiren Yönetmelik’in denizcilik pratiğine yansımasının ve etkisinin ilerleyen zaman içerisinde olumlu olacağı kanaatindeyiz.