A. SİBER ZORBALIK NEDİR?
Siber zorbalık kavramı ilk kez 2000 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılan “cyberbullying” kelimesinin Türkçe karşılığı olarak; bir ya da birden fazla kişi tarafından elektronik iletişim araçlarını kullanmak suretiyle kendilerinden daha zayıf olan veya durumun gereklilikleri gereği kendisini savunma gücüne sahip olmayan bir kişi ya da gruba yönelik olarak kasıtlı bir şekilde sözlü veya görsel olarak gerçekleştirilen aşağılama, karalama, kötüleme veya korkutma gibi saldırgan davranışları ifade etmek için kullanılmaktadır.
Siber zorbalık özellikle sosyal medyanın yaygın ve kontrolsüz kullanımına bağlı olarak çocuklar ve ergenlik çağındaki gençler arasında görülmekte ve hukuki bir mesele olmasının yanı sıra mağdurlar üzerinde psikolojik ve sosyal anlamda yarattığı tahribat ile intihar vakalarına varan ciddi sorunlara yol açmaktadır.
Siber zorbalık, sözlük anlamıyla zorbalık olarak nitelendirebileceğimiz geleneksel zorbalığa nispetle sosyal medya etkileşimleri vasıtasıyla çok daha hızlı yayılma oranlarına sahip olduğundan konu hukuki boyutuyla önemli akademik çalışmalar yapılmasını ve ciddi yaptırımlar uygulanmasını gerektirmektedir.
B. SİBER ZORBALIK TÜRLERİ
Siber zorbalık genel anlamda elektronik zorbalık ve elektronik iletişim zorbalığı olmak üzere iki başlık altında ele alınmaktadır.
1. Elektronik Zorbalık
Elektronik zorbalık; teknik bilgi ve altyapı kullanılarak web sitelerine yetkisiz erişimde bulunulması, çevrimiçi ortamda bulunan çeşitli sosyal mecralarda kullanıcıların şifre bilgilerinin ele geçirilmesi, sosyal medya hesaplarının çalınması, spam ve virüs içeren e-maillerin kullanıcılara gönderilmesi gibi çoğunlukla bu faaliyetleri bir araç olarak kullanarak başkaca bilgiler elde edinmeye ve yasa dışı amaçlara ulaşmaya yönelik fiillerdir.
Elektronik zorbalık olarak nitelendirilebilecek fiillerin tamamı; 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu (“TCK”)’nun “Bilişim Alanında Suçlar” başlıklı 10. (onuncu) bölümünde yer alan;
- Bilişim Sistemine Girme (Madde 243)
- Sistemi Engelleme, Bozma, Verileri Yok Etme veya Değiştirme (Madde 244)
- Yasak Cihaz veya Programlar (Madde 245/A)
hükümleri kapsamında suç teşkil etmektedir.
2. Elektronik İletişim Zorbalığı
Elektronik iletişim zorbalığı; elektronik zorbalıktan farklı olarak, modern iletişim araçları kullanılarak başkalarına kasıtlı olarak hakaret edilmesi, aşağılanması, dışlanması, onların tehdit, teşhir ya da rahatsız edilmesi amacıyla gerçekleştirilmektedir. Siber zorbalığın bu türü; e-postalar gönderilmesi, sosyal medya hesapları üzerinden anlık mesajlar iletilmesi, sosyal ağlara ya da sitelere video veya çeşitli görseller yüklenmesi gibi yöntemlerle internet üzerinden gerçekleşebileceği gibi, kısa mesaj yoluyla ya da rahatsız edici telefon aramalarıyla cep telefonu yoluyla da gerçekleştirilmektedir.
Elektronik iletişim zorbalığı olarak nitelendirilen siber zorbalığı gerçekleştiren fail, bu yolla kendisinden daha zayıf durumda olan mağdura yönelik ısrarcı ve tekrar eden davranışlar ile psikolojik yönden zarar vermeyi veya mağdurun toplum nezdindeki itibarını zedelemeyi amaçlamaktadır.
Elektronik iletişim zorbalığı özellikle ergenlik çağındaki gençler arasında yaygın olmakla birlikte; sanatçılar, iş insanları, politikacılar gibi tanınmış kişilere ait veri depolama hesaplarına yetkisiz olarak erişilmesi ve bu kişilere ait özel görüntülerin ele geçirilmesi akabinde bu kişileri toplum nezdinde küçük düşürmek veya şantaj yoluyla maddi menfaat elde etmek kaydıyla paylaşılması şeklinde de gerçekleştirilebilmektedir. Bununla birlikte; günümüzde sosyal medyanın geldiği nokta ile birlikte günlük hayatta yaşanan pek çok olayın çok kısa sürede çok geniş kitlelere ulaşabildiği düşünüldüğünde kişilerin herhangi bir olaya ilişkin tutumları, sözleri veya açıklamaları da tüm sosyal medya kullanıcıları tarafından kısa sürede öğrenilebilmekte ve sosyal medya linçi olarak adlandırılan örgütlenmeleri de beraberinde getirmektedir.
Elektronik iletişim zorbalığı olarak nitelendirilen fiiller ise niteliklerine göre TCK’nın aşağıda belirtilen suç tanımları uyarınca bir veya birden fazla suç kapsamında değerlendirilerek cezalandırılabilecektir.
- Kasten insan öldürme (Madde 81) (Sanal şiddet uygulayarak bir kimsenin yaşamına son verilmesi halinde)
- İntihara yönlendirme (Madde 84)
- Eziyet (Madde 96)
- Tehdit (Madde 106)
- Ayırımcılık (Madde 122)
- Kişilerin huzur ve sükununu bozma (Madde 123)
- Hakaret veya sövme (Madde 125)
- Haberleşmenin gizliliğini ihlal (Madde 132) (Özel yaşamını izlenmesi ve kişinin iletişimine müdahale edilerek içeriğinin alay konusu edilmesi halinde)
- Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması (Madde 133)
- Özel hayatın gizliliğinin ihlali (Madde 134)
- Kişisel verilerin kaydedilmesi (Madde 135)
- Verileri Yok Etmeme (Madde 138)
C. SONUÇ
Siber zorbalık, içinde bulunduğumuz teknoloji çağının getirdiği ve yaygınlaştırdığı bir kavram olarak kişiler üzerinde bıraktığı tahribat nedeniyle ancak gerekli cezai yaptırımların uygulanması yoluyla azaltılabilir hale gelecektir. Bu açıdan siber zorbalık filli TCK kapsamında hangi suçun unsurlarını ihtiva etmekte ise bu çerçevede hukuki değerlendirme yapılmalı ve mağdurun göz önünde bulundurulmak suretiyle sağlıklı bir ceza muhakemesi süreci yürütülmelidir.
