Sermaye Piyasası Kanunu Nezdinde Kripto Varlıklara İlişkin Getirilen Düzenlemeler

Ⅰ. GİRİŞ

Uzun süredir finans ve hukuk gündemini meşgul eden ve mevzuatta yerini alması beklenen kripto varlıklara ilişkin düzenlemeler, 2 Temmuz 2024 tarihli ve 32590 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan 7518 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nda (“SerPK”) Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Kanun”) ile sermaye piyasaları hukukunda yerini bulmuştur. Türkiye’de kripto varlıklara ilişkin mevzuatta köklü değişiklikler getirecek olan Kanun, kripto varlıklar ve bu varlıklarla ilgili hizmet sağlayıcıları için yeni düzenlemeler içermektedir. 

Ⅱ. YENİ DÜZENLEMELER

Kripto Varlıkların Tanımı

Kanun ile SerPK’ya yeni tanımlar eklenmiş olup, en önemli unsur olarak “kripto varlık”, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak elektronik olarak oluşturulup saklanabilen, dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan ve değer veya hak ifade edebilen gayri maddi varlık olarak tanımlanmıştır. Bununla birlikte, kripto varlıkların saklanması ve işlem görmesine ilişkin olarak aşağıdaki tanımlar SerPK’da yer almıştır: 

1. Cüzdan: Dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji üzerindeki kripto varlıkların transfer edilebilmesini ve bu varlıkların ya da bu varlıklara ilişkin özel ve açık anahtarların çevrim dışı olarak depolanmasını sağlayan yazılım, donanım, sistem ya da uygulamaları,
2. Kripto varlık hizmet sağlayıcısı (“Hizmet Sağlayıcıları”): Platformları, kripto varlık saklama hizmeti sağlayan kuruluşları ve bu kanuna dayanılarak yapılacak düzenlemelerde kripto varlıklarla ilgili olarak hizmet sağlamak üzere belirlenmiş kuruluşları,
3. Kripto varlık saklama hizmeti: Platform müşterilerinin kripto varlıklarının veya bu varlıklara ilişkin cüzdan transfer hakkı sağlayan özel anahtarların saklanmasını ve Sermaye Piyasaları Kurulunca (“Kurul”) belirlenecek diğer saklama hizmetlerini,
4. Platform: Kripto varlık alım satım, takas ve transfer gibi işlemlerin gerçekleştirildiği kuruluşları,
5. TÜBİTAK: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumunu ifade eder.

Kurul’un Yetkileri

Mevcut düzenleme, sermaye piyasası araçlarının senede bağlanmaksızın kayden ihracı ve buna ilişkin hakların Merkezi Kayıt Kuruluşu (“MKK”) tarafından izlenmesi iken; kripto varlıkların MKK sistemine dahil olmadan ihraç edilebilmeleri adına Kurul’a yetki verilmesi düzenlenmiştir. Kurul, kripto varlıkların ihracına ve Hizmet Sağlayıcıları tarafından sunulan elektronik ortamda kayden izlenmesine ilişkin esasları belirleyecektir.

Hizmet Sağlayıcıları için Kurallar ve Yaptırımlar

Hizmet Sağlayıcıları’nın kurulup faaliyete geçebilmeleri için Kurul’dan izin almaları zorunlu tutulmuş olup, kuruluş, yönetim, denetim ve usulsüzlük hallerinde uygulanacak yaptırımlar Kurul tarafından belirlenecektir. Ayrıca, Hizmet Sağlayıcıları’nın bilgi sistemleri ve teknolojik altyapıları TÜBİTAK’ın belirleyeceği kriterlere uygun olmalıdır.

Pay Sahipleri, Yönetim Kurulu Üyeleri ve Temsilciler için Getirilen Şartlar

Hizmet Sağlayıcıları’nın pay sahiplerinin, yönetim kurulu üyelerinin ve temsilcilerinin taşımaları gereken şartlar belirlenmiştir. Ortakların müflis olmaması, konkordato ilan etmemiş olması, ilgili kanunlarda sayılan suçlardan mahkumiyetinin bulunmaması ve gerekli mali güç, dürüstlük ve itibara sahip olmaları gerekmektedir.

Sözleşme İmzalama Zorunluluğu

Hizmet Sağlayıcıları ile müşterileri arasında sözleşme imzalanması zorunlu hale getirilmiş, bankalar ve aracı kurumlar gibi diğer finansal kuruluşlara tanınan uzaktan iletişim araçlarıyla sözleşme ilişkisi kurma imkânı Hizmet Sağlayıcıları’na da sağlanmıştır. Bu sözleşmelerin içeriği ve sona ermesi gibi hususlar Kurul tarafından belirlenecektir.

Kripto Varlıkların Saklaması

Platformlar’ın müşterilerine ait kripto varlıkların müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurulmasının esas olduğu düzenlenmiştir. Müşterilerin kendi cüzdanlarında bulundurmayı tercih etmedikleri kripto varlıklara ilişkin saklama hizmetinin ise Kurul tarafından yapılacak düzenleme uyarınca yetkilendirilmiş ve Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (“BDDK”) tarafından uygun görülen bankalarca veya Kurulca kripto varlık saklama hizmeti sunma konusunda yetkilendirilmiş diğer kuruluşlarca sunulması ve müşterilere ait nakitlerin bankalarda tutulmasının zorunlu olacağı düzenlenmiştir. 

Bankalar nezdinde saklanan kripto varlıklar ile müşterilere ait bu kapsamdaki nakitler 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’nun 63. maddesinde düzenlenen mevduat ve katılım fonunun sigortalanması hükümlerine tabi olmayacaktır. Bu kapsamda, Kurul, her bir kripto varlık için veya bunların dayandığı teknolojik özellikler ya da kripto varlıkların nitelik ve nicelikleri kapsamında saklama konusunda ayrı esaslar belirlemeye yetkili olacaktır.

Müşterilere ait Nakit ve Kripto Varlıklar

Müşterilere ait nakit ve kripto varlıklar, kripto varlık Hizmet Sağlayıcılar’ın mal varlığından ayrı olup, kayıtlar da bu hükme uygun olarak tutulacaktır. Müşterilerin her ne suretle olursa olsun kripto varlık Hizmet Sağlayıcıları nezdinde bulunan nakit ve kripto varlıkları, Hizmet Sağlayıcıları’nın borçları nedeniyle, Hizmet Sağlayıcıları’nın mal varlığı ise müşterilerin borçları nedeniyle kamu alacakları için olsa dahi haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek, iflas masasına dâhil edilemeyecek ve üzerlerine ihtiyati tedbir konulamayacaktır.

Listeleme Prosedürleri

Platformlar tarafından işlem görecek veya ilk satış ya da dağıtımı yapılacak kripto varlıkların belirlenmesine ilişkin yazılı listeleme prosedürü oluşturulması zorunlu tutulmuş olup, bu konudaki ilke ve esaslar Kurul tarafından düzenlenecektir. Bir kripto varlığın platformlar tarafından listelenmiş olması, kamuca tekeffül anlamına gelmeyecektir.

Müşteri Nakitlerinin Güvenliği

Bankalar nezdinde tutulan müşteri nakitlerinin güvenliği ve yönetimi ile ilgili olarak, müşteri nakitlerinin yatırım kuruluşlarının nakit varlığından ayrı olarak izleneceği ve bu hesapların kredi teminatı olarak gösterilemeyeceği ve bu hesaplar üzerinde yatırım kuruluşu lehine blokaj, rehin ve benzeri takyidat tesis edilemeyeceği düzenlenmiştir. Yatırım kuruluşları, müşteri nakitlerinin kaydedildiği hesaplara ilişkin olarak Kurul’a belirlenen şekilde ve sıklıkta bildirim yapmak zorundadır.

İzinsiz Faaliyetlere Karşı Yaptırımlar

Sermaye piyasası faaliyetlerinin izinsiz bir şekilde internet aracılığıyla yürütüldüğü tespit edildiğinde, internet aracılığıyla yapılan yayınlarla ilgili olarak içeriğin çıkarılmasına veya erişimin engellenmesine Kurul tarafından karar verilecek ve bu karar uygulanmak üzere Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne gönderilecektir.

Yurt Dışı Merkezli Platformların Türkiye’deki Faaliyetleri

Yurt dışı merkezli platformların Türkiye’de bir iş yeri açmaları, Türkçe bir internet sitesi kurmaları ya da Türkiye’de ikamet eden birey veya kuruluşlar aracılığıyla kripto varlık hizmetlerinin doğrudan veya dolaylı olarak tanıtımını yapmaları halinde, bu faaliyetlerin Türkiye’deki kişilere yönelik olduğunun kabul edileceği düzenlenmiştir.

Hizmet Sağlayıcıları’nın Faaliyet İzni ve Denetimi

Kurul, Hizmet Sağlayıcıları’nın nakit ödeme ve kripto varlık teslimatı gibi yükümlülükleri yerine getirememesi veya mali yapılarının ciddi şekilde zayıflaması durumunda, faaliyetlerini geçici olarak durdurma veya yöneticilerin imza yetkilerini kısıtlama yetkisine sahip olacaktır. Hizmet Sağlayıcıları’nın mali denetimi ve bilgi sistemleri bağımsız denetimi ise Kurul tarafından ilan edilecek listede yer alan bağımsız denetim kuruluşları tarafından gerçekleştirilecektir.

Hukuka Aykırı Faaliyetler ve Yaptırımlar

Hizmet Sağlayıcıları’nın hukuka aykırı faaliyetleri ve yükümlülüklerini yerine getirmemelerinden kaynaklanan zararlardan sorumlu tutulacakları, zararın Hizmet Sağlayıcı’dan tazmin edilememesi halinde ise mensuplarının kusurları oranında sorumlu olacakları belirtilmiştir. İzin almaksızın Hizmet Sağlayıcı olarak faaliyet yürüttüğü tespit edilen kişilere hapis ve para cezası öngörülmüştür.

Geçiş Dönemi ve Uyum Süreci

2 Temmuz 2024 tarihi itibarıyla düzenlemelerin yürürlüğe girmesinden itibaren bir ay içinde mevcut Hizmet Sağlayıcıları’nın Kurul’a başvurarak faaliyet izni almaları veya müşteri hak ve menfaatlerini zarar uğratmadan üç ay içinde tasfiye kararı alarak yeni müşteri kabul etmeyeceklerine dair beyan sunmaları ve yurt dışında yerleşik Hizmet Sağlayıcıları’nın ise Türkiye’deki faaliyetlerini üç ay içinde sonlandırması gerekmektedir.

ⅠⅠⅠ. SONUÇ

Yeni düzenlemeler, kripto varlık sektöründe faaliyet gösteren tüm taraflar için önemli yükümlülükler ve sorumluluklar getirmektedir. Sektörde faaliyet gösteren şirketlerin, bu düzenlemelere uyum sağlamak için gerekli adımları atmaları büyük önem arz etmektedir.