I. GİRİŞ
Günümüz dünyasında özellikle fosil yakıt tüketimi ile birlikte iklim değişiklikleri, su, hava ve çevre kirliliği, küresel ısınma gibi birçok çevresel olumsuzluklar yaşanmaktadır. Gelişmiş ülkeler de çevresel tahribatın önüne geçmeye çalışmak adına sürdürülebilir enerji kaynaklarına yönelmiştir. IMF, Covid-19 pandemisi döneminde “Yeşil İyileşme” çağrısını yayınlayarak; dünya ülkelerinin yeşil ekonomiye geçmesi gerektiğine dikkat çekmiştir. Yatırımcılar da dünya ekonomisinin sürdürülebilir araçlara yönelmesi üzerine, çevre dostu projeler ve teknolojileri finanse etmeye başlamıştır.
Bu kapsamda Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”) da çevresel sürdürülebilirliğe katkı sağlayacak yatırımların finansmanının teşvik edilmesi için, 24/02/2022 tarihli ve 10/296 sayılı kararı ile Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası, Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi (“Rehber”)[1] yayımlamıştır. Rehber, yeşil tahvil alanında küresel standart haline gelen Uluslararası Sermaye Piyasası Derneği’nin (“ICMA”) Yeşil Tahvil İlkelerine (Green Bond Principles – “YTİ”) uyumlu olarak hazırlanmıştır.[2]
II. YEŞİL BORÇLANMA ARAÇLARI TANIMI
ICMA tarafından yayınlanan Yeşil Tahvil İlkeleri[3] uyarınca yeşil tahviller, YTİ’nin dört temel bileşeni ile çerçevelenen, gelirlerin veya eşdeğer bir tutarın, yeni ve/veya mevcut uygun yeşil projeleri finanse veya refinanse etmek için kullanılacak olan herhangi bir tür tahvil aracıdır.
Rehber’de de işbu tanıma paralel olarak yeşil borçlanma araçlarının; “Rehber’in dört temel bileşeni ile çerçevelenen, ihracından elde edilecek fonun münhasıran elverişli yeşil proje tanımına uygun yeni ve/veya mevcut yeşil projelerin kısmen ya da tamamen finansmanı veya yeniden finansmanında kullanılacak olan borsada işlem gören veya görmeyen her türlü borçlanma araçlarını” ifade ettiği belirtilmiştir. İşbu tanımda geçen yeşil proje ise Rehber’in ihraçtan elde edilen fonun kullanım koşulları bölümünde belirtilen ve iklim değişikliği etkilerinin azaltılması, iklim değişikliğine uyum, doğal kaynakların korunması, biyoçeşitliliğin korunması, kirliliğin önlemesi ve kontrolü gibi çevresel amaçlara katkı sağlayan projeleri ifade etmektedir.
III. YEŞİL BORÇLANMA ARACI TEMEL BİLEŞENLERİ
1. İhraçtan Elde Edilen Fonun Yeşil Proje için Kullanılması
Rehber kapsamında yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fonlar yukarıda tanımı verilen yeşil projeler için en kısa sürede kullanılmalıdır ve bu süreye ihraççının çerçeve belgesinde yer verilmedir. Rehber uyarınca çerçeve belge ise ihraççının, yeşil borçlanma aracının Rehber’de belirtilen temel bileşenlerle uyumlu olarak ihraç edilebilmesi amacıyla hazırlanan ve yönetim kurulunca karara bağlanmış Rehber ekinde örneği verilen belgeyi ifade etmektedir. Elverişli yeşil proje türleri örnekleyici olarak Rehberde sayılmıştır. Bunlardan bazıları yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, kirliliğin önlenmesi ve kontrolüdür. Çerçeve belgesinde belirlenen tüm elverişli yeşil projeler, ihraççı tarafından çevresel faydalar sağlaması bakımından değerlendirilmeli ve çevresel faydalar ölçülebilir şekilde sunulmalıdır. Elverişli yeşil projeler Rehber’de sınırlayıcı olmamak ile birlikte örneklendirilmiştir.
2. Proje Değerlendirme Aşaması
Rehber bu ilke ile yeşil borçlanma aracı ihraççısının yatırımcılara çerçeve belgesi ile hangi hususları açıklayacağını da detaylı bir şekilde düzenlemiştir. Çerçeve belge;
- Elverişli yeşil proje türlerinin Paris İklim Anlaşması gibi uluslararası taahhütlerle ilişkisini,
- İhraca konu projenin örneklenen elverişli yeşil proje türlerinden hangisinin kapsamına girdiğinin belirlenmesine ilişkin esasları,
- Yeşil projelerin seçiminde kullanılan ölçütlerin açıklanması,
- Yeşil proje türleri ile ilgili olası çevresel ve sosyal riskleri belirlemek ve yönetmek için uygulanan süreçlere dair bilgiyi içermelidir.
3. İhraçtan Elde Edilen Fonun Yönetimi ve Takibi
Rehber uyarınca yeşil borçlanma aracı yürürlükte olduğu sürece, net fon bakiyesi, ilgili dönemde elverişli yeşil projelere tahsis edilmek suretiyle yönetilmelidir. İhraççı, fonun henüz kullanılmamış kısmını ilgili yeşil projelere tahsis edene kadar nasıl yönetmeyi planladığına ilişkin bilgiye çerçeve belgesinde yer vermekle yükümlüdür.
İhraççı tarafından yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fonun kullanım yerlerinin takip edilmesi gerekmektedir.
4. Raporlama ve KAP Açıklaması
Rehber kapsamında ihraççılar, ihraç tarihinden itibaren yılda 1 defa ve her durumda ihraçtan elde edilen fonun tamamı kullanıldıktan sonra, fon kullanımına dair güncel bilgileri ve ayrıca varsa önemli gelişmeleri fon kullanımı raporu kapsamında SPK’nın Özel Durumlar Tebliği (II-15.1) uyarınca ihraççının Kamuyu Aydınlatma Platformu (“KAP”) üyesi olması durumunda KAP’ta ve ihraççının internet sitesinde kamuya açıklamak ile yükümlüdür.
İhraççılar, ihraç tarihinden itibaren yılda bir defa ve ihraçtan elde edilen fonun tamamı kullanıldıktan sonra, tahmin edilen ve/veya gerçekleşen çevresel etkileri ise etki raporu kapsamında yukarıda belirtilen usulde kamuya açıklar.
Fon kullanımı raporlaması ve etki raporlaması yeşil borçlanma aracı ihracından elde edilen fonu, bu fonun tahsis edildiği projelerin bir listesini, projelerin kısa bir tanımını, projeler için kullanılan tutarı ve projelerin tahmin edilen etkilerini içermelidir. İhraçtan elde edilen fonun tamamı kullanıldıktan sonra hazırlanacak olan fon kullanım raporuna ve fonun kullanımına dair dahili izleme yöntemine ilişkin doğrulama görüşü ihraççının KAP üyesi olması durumunda KAP’ta ve ihraççının internet sitesinde kamuya açıklanmalıdır.
Rehber kapsamında ihraççının etki raporunun bir dış değerlendirme kuruluşu tarafından incelenmesi ve değerlendirilmesi tavsiye edilmektedir.
IV. İHRAÇ SÜRECİ
Rehber kapsamında İhraççılar, yeşil borçlanma araç ihraçlarında, söz konusu borçlanma aracının Rehber’in temel bileşenleri ile uyumlu olduğunu ICMA gibi uluslararası kabul görmüş kuruluşların listesinde yer alan bağımsız kuruluşlara ikinci taraf görüşü olarak onaylatmakla yükümlüdür.
İhraççılar, çerçeve belgesi ile çerçeve belgesinin Rehberin dört temel bileşeniyle uyumlu olduğuna ilişkin ikinci taraf görüşünü, yeşil borçlanma araçlarıyla ilgili diğer bilgi ve belgelerle birlikte ihraç tavanına ilişkin ihraç belgesi veya izahname onay başvurusu sırasında Kurula iletmek ile yükümlüdür.
Çerçeve belgesi ve ikinci taraf görüşü, ihraç tavanına ilişkin ihraç belgesi veya izahname ile birlikte ihraççının KAP üyesi olması durumunda KAP’ta ve ihraççının internet sitesinde kamuya açıklanmalıdır.
V. SONUÇ OLARAK
Yeşil ekonomi ve yeşil piyasaların Türkiye’de gelişimine katkı sağlamak için SPK tarafından yayımlanan Rehberde öngörülen yeşil borçlanma araçlarına ilişkin esasların YTİ esasları ile örtüşmekte olduğu ifade edilmelidir. Bununla birlikte, işbu Rehber ile yeşil borçlanma araçlarının SPK gibi düzenleyici ve denetleyici bir kurum tarafından tanınması ve denetime tabi tutulması bu araçların gelişmesini ve piyasalarının büyümesine katkı sağlayacağı ve böylece yatırımda yeşil bilincin oluşturulmasına etki edeceği kanaatindeyiz.
[1] Sermaye Piyasası Kurulu, Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası, Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi, Şubat 2022
[2] Sermaye Piyasası Kurulu, Yeşil Borçlanma Aracı, Sürdürülebilir Borçlanma Aracı, Yeşil Kira Sertifikası, Sürdürülebilir Kira Sertifikası Rehberi Basın Duyurusu. https://www.spk.gov.tr/Duyuru/Goster/20220224/0# (Erişim Tarihi: 08.09.2022)
[3] ICMA, Yeşil Tahvil İlkeleri, Haziran 2021
