A. GENEL OLARAK
Uygulamada daha çok insan kaynakları şirketleri olarak anılan özel istihdam büroları;
- 4857 sayılı İş Kanunu (“İş Kanunu”),
- 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu ile İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun (“Kanun”),
- Türkiye İş Kurumu (“Kurum”) tarafından yayımlanan Özel İstihdam Büroları Yönetmeliği (“Yönetmelik”),
- Özel İstihdam Büroları Genelgesi (“Genelge”)
nezdinde düzenlenmiş olup birden fazla düzenlemede açıklanmak ve tanımlanmak sureti ile mevzuatta kendisine yer bulmuştur.
Kurum tarafından yayımlanan Yönetmelik nezdinde özel istihdam büroları;
“İş arayanların elverişli oldukları işlere yerleştirilmesine ve çeşitli işler için uygun işçiler bulunmasına aracılık yapmak ve/veya geçici iş ilişkisi kurma faaliyeti yürütmek üzere Kurum tarafından izin verilen gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulan büroları”
şeklinde tanımlanmıştır. Yapılan tanımın yanı sıra ifade etmek gerekir ki; özel istihdam bürolarının kurulması, Kanun’un 17. ve devamı maddelerinde yer alan hükümler uyarınca Kurum’un iznine tabidir. Yine özel istihdam bürosunun kurulması için izin alınması gerektiği hususuna yönelik olarak İş Kanunu’nun 90. maddesinde yer alan;
“İş arayanların elverişli oldukları işlere yerleştirilmeleri ve çeşitli işler için uygun işçiler bulunmasına aracılık görevi, Türkiye İş Kurumu ve bu hususta izin verilen özel istihdam bürolarınca yerine getirilir.”
hükmü uyarınca da özel istihdam bürosunun kurulması öncesinde Kurum’dan izin alınması gerektiği açıkça belirtilmiştir.
Bu minvalde, uygulamada insan kaynakları şirketleri olarak anılan özel istihdam bürolarının kurulması sırasında özellikle Kurum’dan alınması gereken izinler ve işbu izinlerin alınması için yapılacak başvurularda öncelikli olarak sağlanması gereken ön şartlar önem arz etmektedir.
B. ÖZEL İSTİHDAM BÜROLARININ FAALİYET ALANLARI
Özel istihdam bürolarının kurulması bakımından Kurum’dan izin alınması gerektiği Kanun’da düzenlenmiş bulunmaktadır. Kanun hükümleri uyarınca Kurum, ilgili Yönetmelik’i yayınlamakla birlikte özel istihdam bürolarının işleyişlerine ve alması gereken izinlere ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla 2016/1 sayılı Özel İstihdam Büroları Genelgesi (“Genelge”)’ni yayımlamıştır.
Öncelikle ifade etmek gerekir ki; Yönetmelik’in 4. maddesinde yer alan hüküm uyarınca özel istihdam büroları;
- Yurt içi ve yurt dışında iş ve işçi bulmaya aracılık yapılması,
- Aracılık faaliyeti kapsamında işgücü piyasası ile istihdam ve insan kaynaklarına yönelik hizmetleri,
- Mesleki eğitim düzenlenmesi,
- Yetki verilmesi hâlinde geçici iş ilişkisi kurulması
faaliyetleri ile iştigal edebilmektedir.
Yetki verilmesi halinde kurulacak geçici iş ilişkisinde ise İş Kanunu’nun 7. maddesinde yer alan ve geçici iş ilişkisi kurulabilecek hallerde mümkün olabilecektir. Özellikle yukarıda belirtilen alanlardan aracılık faaliyetleri yüz yüze gerçekleştirilebileceği gibi Kurum’dan izin alınması kaydıyla yazılı araçlarla ya da radyo, televizyon, video, internet, kablolu yayın veya elektronik bilgi iletişim araçları ve benzeri yayın araçları ile iş ve işçi bulmaya aracılık yapılabilmektedir.
Önemle belirtmek gerekir ki, özel istihdam büroları, kamu kurum ve kuruluşlarının kadro ve pozisyonları için aracılık faaliyeti yapamamaktadır. Ayrıca özel istihdam bürosu, geçici iş ilişkisi kurma faaliyetleri bakımından yetkilendirilmiş olsa dahi İş Kanunu’nun 7. maddesi uyarınca toplu işçi çıkarılan işyerlerinde sekiz ay süresince, kamu kurum ve kuruluşlarında ve yer altında maden çıkarılan işyerlerinde geçici işçi çalıştırma faaliyetini gerçekleştiremez.
