I. GİRİŞ
Türkiye kara sınırları içerisindeki tüm arazilerde yapılaşma ve şehirleşme imar planları çerçevesinde yapılır. İmar planları kendi içerisinde, özellikle hizmet ettikleri amaca göre, belirli bir hiyerarşi içerisinde bulunmaktadırlar. Bu imar planları hiyerarşik sırası ile; Mekansal Strateji Planı, Çevre Düzeni Planı, Nazım İmar Planı ve Uygulama İmar Planıdır. Bu imar planları içerisinde Nazım İmar Planı, taşınmazın imar sonrasında konut, sanayi veya rekreasyon alanları gibi alanların hangisinin içerisinde kalabileceğini belirlediği ve taşınmazın değerine etkisi en çeşitli olan imar planı olduğu için bu yazımızda Nazım İmar Planına değinmeye çalıştık.
II. Nazım İmar Planı Nedir?
İmar planları belirli bir bölge ve alanda en uygun kentsel gelişme biçimini kamu ve toplum yararını sağlayacak şekilde belirleyen planlardır. İmar planlarından olan nazım imar planı ise 3194 sayılı İmar Kanunu’nun 5. maddesi ve Mekansal Yapım Yönetmeliği’nin 4. maddesinde tanımlanmıştır.
Buna göre nazım imar planı; uygulama imar planlarının hazırlanmasında esas alınan yerleşmenin konut, çalışma, ticaret, turizm, sanayi bölgeleri, yeşil alanlar ve yerleşim dışı alanları ile bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunlukları, yerleşim, kentsel, sosyal ve teknik altyapı alanlarını belirleyen planlardır.
III. Nazım İmar Planı Hazırlanırken Nelere Dikkat Edilir?
Nazım imar planı hazırlarken, planlama alanı kapsamında ilgili kurum ve kuruluşlardan genel başlıklar halinde verilen konulardan elde edilen veriler meclis tarafından plan hükmü olarak kabul edilir. Elde edilen veriler ve yapılan araştırmalar sonucunda plan ve plan kararları oluşturulur. Plan kararı verilip plan çizildikten sonra ise onaylanan imar planları imzalanarak askıya çıkarılır.
Halihazır haritalar üzerinde plan notları ve ayrıntılı rapor ile bir bütün halinde hazırlanan nazım imar planı direkt uygulama için kullanılmaz fakat imar planlarının hazırlanmasında esas alınır. Nazım imar planı hazırlanırken çevredeki etkenler, sağlıklı kent yerleşimini amaçlayan şekilde yeniden düzenlenir. Bu minvalde nazım imar planı, plan notları ve ayrıntılı ek raporlarla bir bütün teşkil ettiğinden çizimden anlaşılmayan her husus burada yer almalıdır. Bu planlar uygulama imar planlarına yön vereceği için plan hazırlanırken kamu yararı gözetilmeli ve ilgili mevzuat hükümlerine uygun olmalıdır.
Nazım imar planının hazırlanmasında planlanacak bölgenin karakteristiği, iklim şartları, kültür ve turizm bölgeleri, ulaşım verileri, bölgelerin etüdüne dikkat edilirken aynı zamanda parselleme işlemlerinin alanlara tecavüz etmemesine de özellikle dikkat edilmelidir. Ulaşım sistemleri planlanırken bu plan yolcuların menfaatini sağlayacak şekilde en kısa mesafede tasarlanmalıdır. Kamuya açık alanların planlaması da birbirinden bağımsız olmamalı, planlama yapılırken bu durum gözetilmelidir.
İmar planının hazırlanması aşamasında ise imar plan değişikliğini gerektiren bir durum yaşanmaması için gereken ön çalışmalar yapılmalı, veriler toplanmalı ve analiz edilmeli ve plan, ilgili bölgenin hem fiziki hem de sosyal yapısına uygun şekilde hazırlanmalıdır. Üstün kamu yararının gözetilmesi gereken durumlara ayrıca özen gösterilmelidir.
Uygulamada çoğu zaman nazım imar planı hazırlama aşamasının atlandığı görülmektedir. Temel olarak imar planına yol veren nazım imar planının atlanması sağlıksız bir yapılaşmaya sebebiyet vermektedir. Danıştay her iki plan arasında bir hiyerarşi olduğunun altına çizerek uygulama imar planlarının nazım imar planına aykırı olmaması gerektiğini ve nazım imar planı olmadan yapılan imar planlarının iptale tabi olduğu yönünde karar vermektedir.
IV. Nazım İmar Planının Özellikleri ve İptal Sebepleri Nelerdir?
Mekânsal Planlar Yapım Yönetmeliği’nin 4. maddesi kapsamında nazım imar planı hazırlanmasında dikkat edilecek hususlar belirtilmiş olup mezkûr yönetmeliğe göre nazım imar planında ölçek, 1/5000 – 1/25000 arasında olmalıdır. Bunun yanında, 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu’nun 7. maddesi b. bendi kapsamında çevre düzeni planına da uygun olmak şartıyla büyükşehir belediye sınırları içinde 1/5000 ile 1/25000 arasında yer alan her ölçekte nazım imar planı yapmaya, yaptırmaya ve onaylayarak uygulamaya koymaya Büyükşehir Belediyeleri görevli ve yetkilidir.
Nazım imar planı genel niteliktedir ve plan, gerekçelerle ortaya konulur. Bu nedenle de nazım imar planı, uygulama imar planına temel olan ilk ve genel bir çalışma olduğu için ideal bir imar planına ulaşmanın da ilk aşamasıdır.
Nazım imar planları idari bir işlem olduğundan, nazım imar planlarına yönelik çıkan uyuşmazlıklarda idare mahkemeleri görevli olup yetkili mahkeme ise imar planına konu olan taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. İdare mahkemesinde açılacak olan bir iptal davasında, nazım imar planının uygulanmasının dava sonuna kadar hayata geçirilmesinin önlenebilmesi amacıyla, yürütmenin durdurulması istenmelidir. Açılacak olan davada ise süreler, 2577 sayılı İdari Yargılama usulü Kanununa göre belirlenir.
Buna göre nazım imar planına itiraz edilmemesi durumunda açılacak olan davanın süresi, 30 günlük askı süresinin sona ermesinden itibaren 60 gün olup bu süreler içerisinde hukuki yararı bulunan herkes dava açabilecektir.
Nazım imar planının iptali talebiyle açılan bir davada temel ilkelere uygun olmayan, örneğin yetkili olmayan organlar tarafından yapılan yetki tecavüzü ile meydana gelen planlar, iptale tabi olacaktır. Ayrıca, nazım imar planının kabul edilmesini müteakiben işbu planın ilan edilmemiş olması da şekil yönünden hukuka aykırılık teşkil etmesi sebebiyle iptale tabi olacaktır.
Nazım imar planının dava konusu edilmesinde sık karşılaşılan başka bir durum ise nazım imar planı ile özel mülkiyete tabi bir taşınmazın kamulaştırılma usulleri izlenmeden hukuki el atma yoluyla kam
ulaştırmasız el atılmasıdır. Böyle bir durumda menfaat sahipleri, nazım imar planına karşı yukarıda belirtilen süreler içerisinde iptal davası açabileceklerdir.
Saygılarımızla,
