İçindekiler;
GİRİŞ – İlk Ateş Sigortası Nedir?
Taşınabilecek ürün miktarı ve çeşitliliği, maliyet, ulaşım ağı ve çevresel etkiler yönünden sağladığı avantajlar sayesinde küresel ticaretin %80’inden fazlası deniz taşımacılığı vasıtası ile yapılmaktadır. Deniz taşımacılığı sırasında gerçekleşebilecek olası zararların tazminini sağlamak adına yapılan sigortalarda oldukça yüksek prim ödemesiyle karşılaşılabilmektedir. İşbu yazımız ile, ilgilileri için sigortanın maliyeti ve sigortadan beklenen fayda arasında bir denge noktası olabilecek ve uygulamada sıklıkla karşılaşılan ilk ateş sigortasını ele alacağız.
ÖZEL BİR TEMİNAT GÖRÜNÜMÜ OLARAK “İLK ATEŞ SİGORTASI”
İlk ateş sigortası, doktrinde ilk tehlike sigortası veya ilk riziko sigortası olarak adlandırılan sigortanın, yangın sigortaları için uygulamada kullanılan ismidir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) 1462. maddesinde düzenlenen eksik sigorta türüne ait bir müessesedir. Kural olarak,zarar sigortalarında, sigorta edilen menfaatin tutarı olan sigorta değeri ile sigortacının ödeyebileceği azami tazminat miktarı, olan sigorta bedeli birbirine eşittir. Ancak bu eşitlik, sigorta primlerinden tasarruf etme isteği, sigorta menfaat değerinin düşeceği beklentisi veya sigortacının sübjektif rizikoyu azaltmak istemesi nedeniyle tam sigorta yapmaktan kaçınması veya yapılan sigortanın enflasyon koruması olmaması gibi nedenlerle bozulabilir. Bu durumda ise eksik sigorta meydana gelmiş olur. TTK’nın 1462. maddesi hükmü uyarınca kural olarak eksik sigorta halinde sigortacı tarafından ödenecek sigorta tazminatı, sigortalanan şeyin değerinin eksik gösterildiği oranda düşük olacaktır. Ancak TTK’nın 1462. maddesi emredici hüküm olmayıp tarafların bu durumun aksini kararlaştırabileceğini ve riziko bedelinin eksik sigortaya rağmen muafiyet uygulanmaksızın, tam bedel üzerinden ödenmesini kararlaştırabilecekleri düzenlenmiştir. Eksik sigortaya rağmen yaratılan bu duruma “ilk ateş sigortası” denmektedir. İlk ateş sigortasında sigortacı, normal koşullarda TTK’nın 1462. maddesi uyarınca oransal olarak ödeme yapmak yerine, bu kuralı uygulamaksızın ancak her halükarda sigorta bedeliyle sınırlı kalmak koşulu ile ödeme yapacaktır.
İlk ateş sigortasının mutlak veya şarta bağlı olarak nitelendirilmesi mümkün olup bu iki tür arasındaki fark, oransallığın uygulanmamasının bir koşula tabi olup olmadığı hususu oluşturmaktadır. Mutlak ilk ateş sigortası söz konusu olduğunda, sigortacı meydana gelen zararı her halükarda, ancak sigorta bedeli ile sınırlı olarak tazmin edecektir. Bu tip ilk ateş sigortasında sigorta bedeli, sigorta konusu menfaatin tam değeri üzerinden yapılmaz, meydana gelmesi öngörülen zarar miktarı kadar belirlenir. Sigorta bedelini aşan bir zarar söz konusu ise bu zarara sigorta ettiren katlanmak durumundadır.
Şarta bağlı ilk ateş sigortasında ise TTK’nın 1462. maddesinde öngörülen oran kuralı mutlak bir biçimde kaldırılmış değildir, ancak şarta bağlanmıştır. Bu şartlar, rizikonun gerçekleşmesi halinde meydana gelecek zarar miktarının belirli bir meblağı aşmaması veya sigorta değeri ile sigorta bedeli arasındaki farkın belirli bir orandan yüksek olmaması şeklinde olabilir. Şarta bağlı ilk ateş sigortalarında, belirlenen koşul limitinin altında kalan zarar sigortacı tarafından oran kuralı uygulanmaksızın tazmin edilecektir. Şayet meydana gelen zarar belirlenmiş bu limiti aşıyorsa, sigortacı sigortalının zararını oran kuralını uygulamak suretiyle tazmin edecektir. Şarta bağlı ilk ateş sigortasında, mutalak ilk ateş sigortasının aksine, sigorta konusu menfaat tam değer üzerinden sigortalanmakta, ancak meblağı taraflarca belirlenecek bir kısmi zararlar halinin meydana gelmesi halinde oran kuralı uygulanmaksızın zararın tamamının tazmin edilmesi amaçlanır. Meydana gelebileceği tahmin edilen bu zarar miktarı poliçede “ilk ateş tazminat limiti” olarak belirlenmektedir.
SONUÇ
Deniz taşımalarının önemli risklerinden biri olan yangından kaynaklanabilecek zararların tazmini adına yapılacak sigortalar, sigortalanan yükün veya geminin oldukça yüksek değerli olabilmeleri sebebiyle sigorta ettirenlere ciddi bir sigorta primi yükü doğurabilmekte veya taraflar riskin bir kısmının sigorta ettiren üzerinde kalması hususunda mutabık olabilmektedir. Bu kapsamda taraflar, eksik sigortanın özel bir görünümü olan ilk ateş sigortası kapsamında korunmaya değer menfaatlerini teminat altına alabilmektedir. İlk ateş sigortasının söz konusu olması halinde taraflar, eksik sigorta için TTK’da öngörülmüş oransallık kuralını aralarındaki anlaşma ile bertaraf edebilmektedirler.
KAYNAKÇA:
YAZICIOĞLU, Emine: İlk Tehlike Sigortası, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Armağan Özel Sayısı, ss.543-557,2006
OMAĞ, Merih Kemal: Eksik Sigorta, Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan, Cilt: I, İstanbul, 2007, s.955-970.
YILDIRIM, Ali Haydar: Sigortacının Koruma ve Kurtarma Masraflarından Sorumluluğu (TTK m. 1448/ F.3-4)
Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, E. 2016/6641 K. 2017/7582 T. 26.12.2017
