I. GİRİŞ
Hava araçları, ileri düzey teknoloji barındırmaları, ulaşım ve taşımacılık sektöründe en etki ve en büyük paya sahip olmaları sebebiyle ekonomik değeri oldukça yüksek araçlar olup finansman olarak kullanılması mümkündür. Hava araçları niteliği gereği sürekli işletilme amacıyla üretilmeleri ve her daim uçuşa hazır bulundurulma gereksinimi sebebiyle genel ipotek kuralları ile ipotek edilip zilyetliğinin devredilmesi kabul edildiğinde hem hava aracı maliki, hava aracının işletilmesinden doğan kardan mahrum kalacak hem de hava aracının zilyetliğini devralan oldukça ciddi bir bakım külfeti altında girecektir. Bu nedenle hava araçları, niteliği gereği taşınır olmalarına rağmen 2920 sayılı Türk Sivil Havacılık Kanunu (“TSHK”) uyarınca zilyetliği devredilmeksizin hakkın sicile tescili yolu ile rehin verilmesi mümkündür.
II. HAVA ARACI ÜZERİNDE İPOTEK KURULMASI VE TESCİLİ
TSHK uyarınca hava aracı ipoteği yalnızca uçak sicile kayıtlı Türk sivil hava araçları veya bunların payları üzerinde kurulabilecektir. Taşınır mal niteliğinde olan sicile kayıtlı olmayan hava araçları ise genel düzenlenmelere göre zilyetliğin devredilmesi yoluyla rehnedilebilecektir. TSHK uyarınca akdi ipotek, kanuni ipotek, birlikte ipotek ve yabancı para esasına göre ipotek olmak üzere dört çeşit ipotek hakkı mümkündür. Ancak uygulamada da en çok kullanılan taraflar arasındaki bir ipotek sözleşmesine dayanan akdi ipotektir.
İpotek alan ile ipotek veren aralarında yazılı bir ipotek sözleşmesi düzenleyerek akdi ipoteği gerçekleştirebilirler. Burada önemle belirtmek gerekir ki ipotek verenin, her zaman ipotekle teminat altına alınan borcun borçlusu olması gerekmemekte, bir başkasının borcu için de kişi maliki olduğu hava aracını ipotek olarak verebilmektedir. İpotek sözleşmesinin geçerli olabilmesi için TSHK’nın 70. maddesi uyarınca yazılı olarak yapılması ve imzalarının noterce onaylanmış olması gerekmektedir. Taraflar arasında geçerli bir ipotek sözleşmesinin kurulması ipoteğin de kurulduğu anlamına gelmemektedir. İpoteğin kuruluş unsuru sicile tescildir. Bu minvalde TSHK uyarınca hava aracı üzerinde kurulacak ipotek hakkının tescili ve üçüncü kişiler nezdinde de hüküm doğurabilmesi için talepte bulunulmalıdır.
İpoteğin sicile tescili için; (i) noter onaylı ipotek sözleşmesi, (ii) Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından yayınlan hizmet tarifesi uyarınca İpotek Tescil Bedeli’nin ödendiğine ilişkin dekont, (iii) hava aracının maliki ile işleticisinin farklı olması durumunda işletici tarafından tescile muvafakat edildiğine dair yazılı beyan (v) ipoteğin tescili talebini içeren Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne hitaben yazılmış bir üst yazı ile Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’ne başvurulmalıdır. İpotek, sicile tescili ile birlikte artık üçüncü kişiler nezdinde de hüküm doğurabilecektir.
III. HAVA ARACI ÜZERİNDEKİ İPOTEĞİN SONA ERMESİ
TSHK’nın 84. maddesi uyarınca ipotekle temin edilmiş olan alacağın sona ermesi, alacaklının feragati ve alacaklının ipotekli hava aracının mülkiyetini kazanması hâlinde ipotek sona ermektedir. Bu durumunda aleniyet kazanması için ipoteğin, sicilden terkin ettirilmesi gerekmektedir. Hava aracı ipoteğinin terkini, dolaylı olarak, hava aracının uçak sicilinden terkiniyle de gerçekleşebilir. Böyle bir terkin, duruma göre, malikin talebi üzerine veya re’sen sicil memuru tarafından yapılabilir. TSHK’nın 61. maddesi uyarınca hava aracının, hava aracı olabilmek için aranan nitelikleri kaybetmesi, yabancı bir devletin siciline kaydedilmesi ya da geçici tescil süresinin dolması hâllerinde hava aracı, uçak sicilinden resen terkin edilmektedir. Ancak bu terkin kendiliğinden rehni sona erdirmemektedir. Böyle bir durumda TSHK’nın 63. maddesi uyarınca hava aracı, uçak sicilinden terkin edilmeden önce keyfiyetin ipotek hakkı sahiplerine bildirilmesi ve itirazlarını iletmeleri için 30 günlük süre verilmektedir. Hiçbir itirazın bildirilmemesi veya yapılan itirazlara karşı açılacak davada bunların haksız bulunması hâlinde, hava aracı doğrudan uçak sicilinden terkin edilir. Ancak itiraz etmekte haklı olan ipotek alacaklılarına haklarının saklı kaldığını gösteren bir belge verildikten sonra hava aracı, uçak sicilinden terkin edilebilir ve bu hâlde ipotek hakkı sona ermemektedir.
Saygılarımızla,
Kılınç Hukuk & Danışmanlık
KAYNAKÇA:
- Sözleşmeye Dayanan Hava Aracı İpoteği, M. Emir GÖKA
- Hava Aracı İpoteği, Funda Kurtuluş
- Türk Hukukunda Hava Araçları Üzerinde İpotek Tesis Edilmesi, Öğr. Gör. Serdar HIZIR, Alisher TURAEV