Halka Açık Ortaklıkların Sermaye Piyasası Mevzuatından Doğan Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü

Giriş

Sermaye piyasasının adil ve şeffaf biçimde işleyebilmesi için, yatırımcıların yatırım süreçlerine ilişkin gerekli bilgilere erişiminin sağlanması gerekmektedir. Bu doğrultuda, halka açık ortaklığa (“HAO”) ilişkin belirli bilgilerin doğru biçimde, herkesin erişimine açık bir platformda ve zamanında paylaşılması, yatırımcıların iradelerinin sağlıklı biçimde oluşabilmesi ve piyasanın doğal koşullar altında hareket etmesi için vazgeçilmezdir. Bu doğrultuda, yatırımcının çıkarlarının gerektiği ölçüde korunabilmesi amacıyla, HAO’lar kendilerine dair belirli hususlara ilişkin olarak kamuyu aydınlatmakla yükümlüdür.

Dolayısıyla, sermaye piyasası mevzuatının regüle mahiyeti göz önünde bulundurulduğunda, HAO’ların kamuyu aydınlatma yükümlülüğünün kapsamı, yerine getiriliş usulü ve yükümlülüğe aykırılık hâlinde karşılaşılabilecek sonuçların incelenmesi ve açıklanmasında fayda mevcuttur.

1. Halka Açık Ortaklıkların Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü

HAO’ların kamuyu aydınlatma yükümlülüğü temel olarak 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”)’nun 14. ve 15. maddelerinde düzenlenmiştir. Kamuyu aydınlatma yükümlülüğü, finansal raporların periyodik biçimde ilan edilmesi ve ihraç araçlarının değerini veya yatırımcıların iradelerini etkileyebilecek nitelikteki gelişmelere yönelik bilgilendirmelerin gerçekleştirilmesi olmak üzere iki farklı unsura sahiptir. Böylece; finansal raporların devamlı ilanıyla mevcut ve potansiyel yatırımcıların HAO’nun performansına yönelik değerlendirme ve analizler yapabilmesi imkanı sağlanırken, olay bazlı ilanlarla ise öngörülmemiş ve piyasa araçlarının değerini etkileyebilecek özel nitelikteki gelişmeler hakkında bilgi sağlanarak kamunun şeffaflıkla aydınlatılabilmesi amaçlanmıştır.

Bu finansal tablo ve raporların mevzuata uygun olarak hazırlanmasından, sunulmasından ve gerçeğe uygunluğu ile doğruluğundan HAO ile kusurlarına ve durumun gereklerine göre HAO’nun yönetim kurulu üyeleri sorumlu tutulmaktadır. Yönetim kurulunun, ilgili kapsamda hazırlanacak finansal tablo ve raporların kabulüne dair ayrı bir karar alması gerekmekte olup, ayrıca bu finansal tablo ve raporlarla ilgili olarak ortaklık yöneticileri ile birlikte sorumlu yönetim kurulu üyelerinin kamuya yapacakları bildirimlerde finansal tablo ve raporların gerçeğe uygunluğu ve doğruluğu konusundaki beyanlarına yer verilmesinin zorunlu olduğu düzenlenmiştir.

1.1. Devamlı Nitelikte Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü

SerPK’nın 14. maddesinde düzenlenen devamlı nitelikte kamuyu aydınlatma yükümlülüğünün yerine getirilmesine ilişkin usul ve esaslar, 13.06.2013 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan II-14.1 Sermaye Piyasasında Finansal Raporlamaya İlişkin Esaslar Tebliği (“Finansal Raporlama Tebliği”)’yle belirlenmiştir.

1.1.1. Finansal Raporların İçeriği

Finansal Raporlama Tebliği uyarınca HAO’lar tarafından yayımlanacak finansal raporlar; (i) finansal tablolar, (ii) yönetim kurulu faaliyet raporları ve (iii) sorumluluk beyanları olmak üzere 3 unsurdan oluşmaktadır:

a. Finansal Tablolar

HAO’ların finansal tabloları Türkiye Muhasebe Standartları ve Türkiye Finansal Raporlama Standartları esas alınarak hazırlanır. Ek olarak, finansal tablolar hazırlanırken, ilgili düzenlemelerin açık ve anlaşılır hâle getirilebilmesi amacıyla Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yayımlanabilecek karar ve duyurulara da uyulması zorunludur.

b. Yönetim Kurulu Faaliyet Raporları

HAO’ların yönetim kurulu faaliyet raporları; HAO olmayan sermaye şirketlerinin de tabi olduğu genel usul ve esaslar uyarınca düzenlenir. Bununla birlikte, HAO’lar hazırlayacakları yönetim kurulu faaliyet raporlarında ek olarak; Finansal Raporlama Tebliği’nin 8. maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen ve HAO’nun ticari performansı, ilgili pazardaki konumu, yatırımlarına ilişkin gelişmeler, finansman kaynakları gibi veri ve bilgilere de yer vermekle yükümlüdür.

c. Sorumluluk Beyanları

HAO’nun yönetim kurulu üyelerinin; finansal tablolar ve yönetim kurulu faaliyet raporlarının kendileri tarafından incelendiği, gerçeğe aykırılık veya yanıltıcı nitelikte olabilecek eksiklik barındırmadığı, yayımlanan bilgilerin gerçeği dürüstçe yansıttığı hususlarını ihtiva eden sorumluluk beyanlarının alınması zorunludur.

1.1.2. Finansal Raporların Yayımlanma Dönemleri ve İlan Süreleri

Finansal Raporlama Tebliği’nin 6. maddesi doğrultusunda, HAO’lar finansal raporlarını yıllık olarak düzenler. Bununla birlikte, müteakip maddenin birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca (i) sermaye piyasası araçları borsada işlem gören işletmeler, (ii) yatırım kuruluşları, (iii) yatırım ortaklıkları, (iv) portföy yönetim şirketleri ve (v) ipotek finansmanı kuruluşları yıllık finansal raporlara ek olarak 3, 6 ve 9 aylık periyotlara ilişkin ara dönem finansal raporları da düzenlemekle yükümlüdür.

Payları borsada işlem gören HAO’lar, Finansal Raporlama Tebliği’nin 10. maddesi uyarınca yıllık finansal raporlarını bağımsız denetim raporuyla birlikte;

1. ana ortaklık statüsünde bulunması sebebiyle konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunuyorsa hesap döneminin bitimini izleyen 70 gün,
2. konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunmuyorsa hesap döneminin bitimini izleyen 60 gün

içinde KAP’a bildirmekle yükümlüdür. Ara dönem finansal raporlar ise;

1. konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunuyorsa ilgili ara dönemin bitimini izleyen 40 gün,
2. konsolide finansal tablo hazırlama yükümlülüğü bulunmuyorsa ilgili ara dönemin bitimini izleyen 30 gün

içinde KAP’a bildirmekle yükümlüdür. Bununla birlikte, ilgili mevzuat uyarınca sınırlı bağımsız denetime tabi olan (i) yatırım kuruluşları, (ii) yatırım fonları hariç kolektif yatırım kuruluşları, (iii) ipotek finansmanı kuruluşları ve (iv) sermaye piyasası araçları borsada işlem gören işletmelerin hazırlayacağı 6 aylık ara dönem finansal raporların KAP’a bildirilmesine ilişkin yukarıdaki sürelere 10 gün eklenir.

1.2. Özel Nitelikteki Gelişmelere İlişkin Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğü

Yukarıda belirtildiği üzere, HAO’nun devamlı nitelikteki kamuyu aydınlatma yükümlülüğüne ek olarak, ihraç edilen piyasa araçlarının değerini etkileyebilecek özel nitelikteki gelişmeler hakkında kamuyu aydınlatma yükümlülüğü de mevcuttur.

23.01.2014 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan II-15.1 Özel Durumlar Tebliği (“Özel Durumlar Tebliği”)’yle düzenlenen özel nitelikteki gelişmelere ilişkin kamuyu aydınlatma yükümlülüğünün kapsamı;

1. “Sermaye piyasası araçlarının değerini, fiyatını veya yatırımcıların yatırım kararlarını etkileyebilecek henüz kamuya açıklanmamış bilgi, olay ve gelişmeleri” ifade eden içsel bilgi ve
2. İçsel bilgi tanımı dışında kalan ve başlıca HAO’nun sermaye yapısı ve yönetim kontrolüne ilişkin değişiklik ve gelişmeleri ifade eden sürekli bilgiden

oluşmaktadır.

Olağan piyasa gidişatında beklenmeyecek fiyat hareketlilikleri, ihraç araçlarının piyasa değerlerini etkileyebilecek haber ver söylentilerin doğrulanması ya da yalanlanması gibi içsel bilgilerin HAO tarafından yayımlanmasının yanı sıra, bir kişinin HAO’da pay sahipliği yapısının belirli oranlara ulaşması veya bu oranlardan düşmesi gibi gelişmelerin de o kişi tarafından yayımlanması gibi HAO dışındaki kişiler için de kamuyu aydınlatma yükümlülüğünün tesis edildiği belirtilmelidir.

2. Kamuyu Aydınlatma Yükümlülüğüne Aykırılık

SerPK’nın 32. maddesi uyarınca, SerPK ve ikincil mevzuatında düzenlenmesi öngörülen kamuyu aydınlatma belgelerini imzalayanlar, ilgili kamuyu aydınlatma belgesinde yer alan yanlış veya piyasayı yanıltıcı nitelikte olanlar ile eksik bilgilerden doğan zararlardan müteselsil sorumludur.

İlaveten, SerPK’nın 103. maddesi uyarınca; kamuyu aydınlatma yükümlülüğüne aykırılık hâlinde aykırılığı gerçekleştiren gerçek kişiye 2023 yılı yeniden değerleme oranına göre 155.567-TL ile 1.944.578-TL arasında, HAO’ya ise geçmiş yıllık finansal tablolarında yer alan brüt satış hasılatının %1’i ile vergi öncesi kârının %20’sinden yüksek olanına kadar idari para cezası uygulanır.

Belirtmek gerekir ki, kamuyu aydınlatma yükümlülüğünün SerPK’da düzenlenen piyasa dolandırıcılığı, bilgi suistimali ile yasal defterlerde, muhasebe kayıtlarında ve finansal tablo ve raporlarda usulsüzlük gibi suçların unsurlarını meydana getirecek şekilde ihlal edilmesi hâlinde adli yaptırımlar uygulanması da söz konusu olabilir.

Sonuç

HAO’ların SerPK’dan doğan kamuyu aydınlatma yükümlülüğü, piyasanın işleyişini etkileyebileceği öngörülen bilgilerin doğru biçimde ve zamanında paylaşılmasını ifade eder. Yatırımcı çıkarlarının gerektiği ölçüde korunabilmesi amacıyla, HAO’ların finansal durumlarına ilişkin olarak devamlı nitelikteki bilgiler ve piyasa araçlarının değerini etkileyebilecek özel nitelikteki gelişmelere ilişkin açıklamaların gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Bununla birlikte, HAO’ların yukarıda açıklanan genel kamuyu aydınlatma yükümlülüklerine ilaveten; portföy yönetim şirketleri ve girişim sermayesi ve gayrimenkul yatırım ortaklıkları gibi belirli özellikler taşıyan HAO’lar kendi mevzuatından doğan birtakım özellikli hususları da kamuyla paylaşmakla yükümlüdür.

Son olarak belirtmek gerekir ki, kamuyu aydınlatma yükümlülüklerinin yerine getirilmemesi hâlinde HAO ve HAO yöneticileri meydana gelen zararı tazminle yükümlü kılınabileceği gibi, idari para cezası ve adli yaptırımlarla karşılaşılabilmesi de mümkündür.