GİRİŞ
Sermaye piyasası mevzuatında “Hedef ortaklığın paylarını elinde bulunduran kişilere, söz konusu ortaklığın paylarının tamamını ya da bir kısmını gönüllü ya da zorunlu olarak devralmak üzere yapılan ve hedef ortaklığın yönetim kontrolünün ele geçirilmesi ile sonuçlanan ya da bu amacı taşıyan, hedef ortaklığın kendisi tarafından yapılanlar dışındaki satın alma teklifi” olarak tanımlanan pay alım teklifi temel olarak yatırımcıyı koruma amaçlı bir kurumdur. Pay alım teklifi, zorunlu ve gönüllü olarak yapılabilmekte olup zorunlu pay alım teklifi; 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu (“SerPK”) ile Sermaye Piyasası Kurulu (“Kurul”)’nun II-26.1 sayılı Pay Alım Teklifi Tebliği (“Tebliğ”)’nde yer alan düzenlemeler çerçevesinde yönetim kontrolünü elde edenin teklifte buluma iradesine sahip olup olmadığına bakılmaksızın pay alım teklifinde bulunulmasını zorunlu kılan ve böylece yatırımcı pay sahiplerine paylarını adil fiyat üzerinden satarak ortaklıktan çıkmalarına imkân sağlayan bir düzenlemedir.
Pay alım teklifi, SerPK’nın 25. maddesi uyarınca önemli nitelikteki işlemler sebebiyle veya 26. maddesi uyarınca yönetim kontrolünü sağlayan payların veya oy haklarının iktisap edilmesi hâlinde zorunlu hale gelmektedir. Bu kapsamda söz konusu payların veya oy haklarının iktisabının kamuya açıklandığı tarihte pay sahibi olan diğer ortakların paylarını satın almak üzere teklif yapılması zorunludur.
YÖNETİM KONTROLÜNÜN ELE GEÇİRİLMESİ
Tebliğ’e göre;
- Bir kişi veya birlikte hareket eden kişiler tarafından ortaklığın oy haklarının %50’sinden fazlasına doğrudan veya dolaylı olarak sahip olunması veya
- Yönetim kurulu üye sayısının salt çoğunluğunu seçme veya
- Genel kurulda söz konusu sayıdaki üyelikler için aday gösterme hakkını veren imtiyazlı paylara sahip olunması
hallerinde yönetim kontrolünün varlığından söz edilir. İmtiyazlı payların mevcudiyeti nedeniyle yönetim kontrolünün elde edilemediği hâller bu kapsamda değerlendirilmemektedir. Yönetim kontrolüne sahip olan pay sahibinin tespitinde, bu pay sahiplerinin yönetim kontrolüne sahip oldukları ortaklıklar ile tüzel kişiler bakımından bunların kontrolünü elinde bulunduran gerçek ve/veya tüzel kişiler ile bu kişilerin yönetim kontrolüne sahip olduğu ortaklıklar dikkate alınır.
Yukarıda yer alan kriterler haricinde, ortaklığın sermaye yapısı veya genel kurul toplantısına katılanların oluşturduğu fiili durum nedeniyle, yönetim kurulu üye sayısının salt çoğunluğunun fiilen seçilebilir olması yönetim kontrolünün ele geçirildiği anlamına gelmez.
Bir ortaklığın doğrudan veya dolaylı olarak yönetim kontrolü sağlayan paylarını veya oy haklarını iktisap eden kişiler, bu iktisabı kamuya açıkladıkları tarihte pay sahibi olan diğer ortakların paylarını satın almak üzere pay alım teklifinde bulunmak zorundadır. Bu kişiler, yönetim kontrolünü sağlayan payları veya oy haklarını gönüllü olarak yapılan pay alım teklifi, blok veya münferit alımlar veya diğer herhangi bir yöntemle iktisap etmiş olabilecekleri gibi tek başlarına veya birlikte hareket ettikleri kişilerle iktisap etmiş de olabilirler. Bu durumda, zorunlu pay alım teklifinden yararlanacak pay sahipleri ile pay tutarlarının belirlenmesinde iktisabın kamuya açıklandığı tarih esas alınır.
SerPK’nın 26. maddesinde, ortaklığın pay sahipliğinde herhangi bir değişiklik olmasa bile, önemli nitelikteki işlemler ile halka açık ortaklıkların genel kurullarında nitelikli nisaplara uyulmadan, bazı ortakların kendi aralarında yapacakları özel anlaşmalarla yönetim kontrolünü ele geçirmelerinin de pay alım teklifinde bulunma zorunluluğunu doğuracağı düzenlenmiştir. Dolayısıyla, pay alım teklifinde bulunma zorunluluğunun doğması için ortaklığa dışarıdan bir pay sahibinin girmesi veya mevcut pay sahiplerinin oy haklarında herhangi bir değişiklik olması zorunlu değildir. Tebliğ’de ortaklar arasında yapılacak bu türden anlaşmaların özel yazılı anlaşmalar olduğu belirtilerek, zorunlu pay alım teklifinden yararlanacak pay sahipleri ile pay tutarlarının belirlenmesinde özel yazılı anlaşmanın kamuya açıklandığı tarihin esas alınacağı düzenlenmiştir.
Bununla birlikte SerPK’da öngörülen hallerde Kurul kararıyla da pay alım teklifi zorunluluğu getirilebilmesi mümkündür.
ZORUNLU PAY ALIM TEKLİFİ SÜRECİ
Yukarıda “2” no.lu başlık altında ifade edilen yönetim kontrolünün elde edilmesini izleyen 6 iş günü içerisinde Tebliğ ekinde yer alan bilgi ve belgelerle birlikte pay alım teklifi yapmak üzere Kurul’a başvurulması zorunludur. Kurul’ca pay alım teklifi yükümlülüğünün doğduğunun resen tespit edildiği durumlarda ise Kurul kararının yükümlülere tebliğ tarihini izleyen 6 iş günü içinde başvuru yapılması gerekir.
Pay alım teklifi yükümlülüğünün doğduğu tarihten itibaren 2 ay içerisinde ise fiili pay alım teklifi sürecine başlanması zorunludur. Talep edilmesi halinde Kurul’ca teklifte bulunacak ilgili kişiye/kişilere fiili pay alım teklifi sürecine başlanması amacıyla ek süre verilebilmektedir.
Pay alım teklifinin tamamlanması için öngörülen en son tarihin bitimine kadar fiili pay alım teklifi işleminin tamamlanmaması halinde, pay alım teklifinde bulunma zorunluluğu doğan gerçek ve tüzel kişiler ile bunlarla birlikte hareket edenlerin sahip olduğu oy hakları, söz konusu ihlalin gerçekleştiği tarih itibarıyla Kurul’ca başka bir işlem yapılmasına gerek bulunmaksızın kendiliğinden donmaktadır. Söz konusu paylar, genel kurul toplantı nisabında dikkate alınmaz. Donmuş olan oy hakları; donmaya sebep olan bu durumlara bağlı olmaksızın, Kurul’un aksi yönde vereceği kararlar saklı kalmak üzere, zorunlu pay alım teklifi işleminin tamamlanmasını takip eden ilk gün Kurul’ca başka bir işlem yapılmasına gerek bulunmaksızın kendiliğinden çözülür.
Her halükârda pay alım teklifinin tamamlanması için öngörülen en son tarihin bitimine kadar fiili pay alım teklifi işleminin tamamlanmaması halinde, pay alım teklifinde bulunma zorunluluğunu yerine getirmeyen gerçek ve tüzel kişiler hakkında, pay alım teklifine konu payların toplam bedeline kadar idari para cezası verilmektedir.
PAY TEKLİFİNDE BULUNMA ZORUNLULUĞUNUN DOĞMADIĞI HALLER
Pay alım teklifinde bulunma yükümlülüğünün bulunmadığı haller Tebliğ uyarınca aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir:
- Tüm pay sahiplerine, ortaklık paylarının tamamı için yapılan gönüllü bir pay alım teklifi ile yönetim kontrolünün elde edilmesi,
- Yönetim kontrolünün ele geçirilmesine sebebiyet veren özel yazılı anlaşmanın ortaklık genel kurulu tarafından onaylanması ve olumsuz oy kullanıp tutanağa muhalefet şerhi işletenlere ayrılma hakkı verilmesi,
- Yönetim kontrolüne sahip olan ortağın pay oranının %50’nin altına düşmesinden sonra, yönetim kontrolü henüz üçüncü kişilere geçmeden, yapacağı yeni pay alımları ile ortaklık oy haklarının % 50’sinden fazlasına tekrar sahip olması,
- Pay alım teklifinde bulunan ve birlikte hareket eden kişiler arasında yapılan pay devri işlemleri,
- Yönetim kontrolüne sahip mevcut ortaklarına ait payların bir kısmını devralarak veya sermaye artırımından pay edinerek ortaklığa en fazla %50 oranla ortak olan kişinin; mevcut ortaklarla arasındaki yazılı sözleşme çerçevesinde ortaklığın yönetim kontrolünü eşit veya daha az bir oranla ilk kez paylaşması,
- Yönetim kontrolünün elde edilmesi ile ortaklıktan çıkarma ve satma hakkının da doğması,
- Payları borsada işlem gören halka açık ortaklıklar tarafından gerçekleştirilen sermaye artırımlarında, mevcut ortaklarca alınan paylar nedeniyle yönetim kontrolünün değişmesi,
- Bazı pay sahiplerinin oy hakkının donması, sermayenin payların itfası yöntemiyle azaltılması, pay imtiyazlarında değişiklik yapılması veya ortaklığın paylarını geri alması gibi sebeplere bağlı olarak yönetim kontrolüne sahip hale gelinmesi.
MUAFİYET
Kurul, Tebliğ’de belirtilen bazı durumların varlığında pay alım teklifinde bulunma zorunluluğundan muafiyet verebilmektedir. Muafiyet talep üzerine verilmekte olup Kurul’ca yapılacak değerlendirme neticesinde Tebliğ’de öngörülen muafiyet koşullarının gerçekleştiği sonucuna varılırsa ilgililer pay alım teklifi yapma zorunluluğundan muaf tutulabilir. Aşağıdaki hususlar muafiyet kapsamında yer alır:
- Bozulan mali yapının güçlendirilmesi için zorunlu olan sermaye yapısı değişiklikleri,
- Ortaklık sermayesinde sahip olunan paylardan pay alım teklifi yapma zorunluluğunu gerektiren kısmın elden çıkarılması veya bunun taahhüt edilmesi,
- Ana ortaklıktaki yönetim kontrolü değişikliğinin, halka açık ortaklıktaki yönetim kontrolünün elde edilmesi amacını taşımaması,
- Özelleştirme kapsamındaki ortaklıklarda kamu paylarının satışı,
- Birleşme amaçlı ortaklığın devralan sıfatıyla taraf olduğu birleşme işleminden kaynaklanan yönetim kontrolü değişikliği,
- Bankaya kredinin teminatı olarak verilmiş payların bankanın mülkiyetine geçmesi, bankanın da kurucu olduğu özel amaçlı işletmeye devredilmesi ile bu işlemlerden sonra üçüncü kişilerce satın alınması,
- Pay sahipliğinin niteliğini belirleyen bir mevzuat hükmünün yerine getirilmesi amacıyla payların devredilmesi,
- Yönetim kontrolünün ele geçirilmesine yol açan pay iktisabının miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümlerinden veya yasal zorunluluklardan kaynaklanması
SONUÇ OLARAK
Zorunlu pay alım teklifi, payları halka arz edilmiş veya payları halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklarda yönetim değişikliğine yol açan hallerde, yatırımcılara ortaklıktan ayrılma imkanı tanır. Bu sayede yeni yönetim ile uyuşamayan pay sahiplerinin zarar etmeden ortaklıktan ayrılması sağlanmaktadır. Tebliğ ile fiyatlamaya ilişkin esaslar belirlenerek yatırımcıların satıştan zarar etmesi önlenmiş, pay alım teklifi zorunluluğu bulunan haller ile teklif zorunluluğundan muaf işlemler belirlenmiştir.
