Genel Havacılık Yönetmeliği (Shy-6b) Hakkında Bilgi Notu

GİRİŞ

Genel havacılık faaliyetlerinde bulunmak üzere kurulmuş genel havacılık işleticilerine ilişkin ruhsatlandırma sürecinin ve ruhsatın sürdürülebilirliğine ilişkin esasların düzenlendiği Genel Havacılık Yönetmeliği (SHY-6B) (“Yönetmelik”) 24.04.2020 tarihli ve 31108 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 14 Mayıs 2013 tarih ve 28647 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Genel Havacılık Yönetmeliği (SHY-6B) işbu Yönetmelik ile mülga edilmiştir.

Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (“SHGM”) tarafından yayınlanan işbu Yönetmelik ile Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde, Avrupa Komisyonu tarafından uçuş operasyonlarına yönelik yayımlanmış olan 965/2012 sayılı mevzuat gereklilikleri kapsamında ticari özel operasyonlar (hava işi) gerçekleştiren ya da gerçekleştirecek işletmelerin prosedür ve organizasyon gereklilikleri belirlenmiştir.

Bu minvalde Yönetmelik kapsamında, nitelikli personel istihdamı ile birlikte ticari olarak faaliyet gösteren işletmelerin organizasyon olarak güçlendirilerek daha emniyetli uçuş operasyonları gerçekleştirmesi ve faaliyetlerinin daha sistematik ve kontrollü yürütülmesi amaçlanmıştır. Ayrıca aşağıda detaylıca belirtileceği üzere Türkiye’de, ticari özel operasyon faaliyetlerinin, özel operasyon yapma yeterliliği bulunan birden fazla işletme ruhsatı sahibi işletici olması halinde, yabancı tescilli hava araçlarıyla bu faaliyetlerin yapılmasına müsaade edilmeyeceği hüküm altına alınmıştır.

YÖNETMELİK KAPSAMINDAKİ DÜZENLEMELER

Ruhsatlandırma Süreci

• Özel Operasyonlar (“SPO”) Yönetmelik kapsamında hava aracının tarım, inşaat, fotoğrafçılık, haritacılık, havadan jeofizik araştırmalar, gözlem ve keşif, havadan reklam, bakım kontrol uçuşu gibi özel faaliyetler için kullanıldığı, ticari hava taşımacılığı dışındaki herhangi bir operasyon olarak tanımlanmış olup Yönetmelik’in 5. maddesi kapsamında örneklendirme yöntemi ile sayılmıştır. Ancak belirtmek gerekir ki, özel operasyonlar yalnızca Yönetmelik’in 5. maddesinde sayılanlar ile sınırlı olmayıp sayılarında haricinde bir faaliyetin özel operasyon olarak kapsamında olup olmadığı, (i) Görev icabı hava aracı ile yüzeye yakın uçuşlar icra edilmesi, (ii) Normal olmayan manevralar gerçekleştirilmesi, (iii) Hava aracının manevra kabiliyetini etkileyen ve görevin icra edilmesi için özel teçhizatın gerekli olması, (iv) Hava aracının manevra kabiliyetini etkileyen ya da zararlı maddelerin uçuş esnasında hava aracından atılması, (v) Harici yüklerin veya maddelerin çekilmesi veya kaldırılması, (vi) Uçuş esnasında hava aracına kişilerin girmesi veya hava aracından kişilerin çıkması hususlarına göre değerlendirilecektir.
• (i) Kompleks motorlu olmayan hava araçları ile yapılan ticari olmayan operasyonlar-NCO (“B1”), (ii) Ticari özel operasyonlar-Ticari SPO (“B2”), (iii) Eğitim faaliyetleri (“B3”), (iv) Kompleks motorlu hava araçları ile yapılan ticari olmayan operasyonlar-NCC(“B4”), (v) Ticari olmayan özel operasyonlar-SPO,(“B5”) alanında faaliyet gösterecek gerçek ve tüzel kişilerin SHGM’den izin almaları zorunludur. Bu kapsamda SHGM tarafından verilen izin belgesi süreye ve belirli şartlara bağlanabilecektir. İzin belgesi hususunda dikkat edilmesi gereken husus ise; izin belgesi başvurusunda bulunan gerçek kişilerin veya tüzel kişilerin kurucu ortakları ile tüzel kişiliğini temsile yetkili yöneticileri hakkında, Yönetmelik’in 6. maddesinde belirtilen ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen belirli suçlar için kesin hüküm ile mahkûmiyet kararı verilmesi halinde izin belgesi verilemeyeceğidir.
• İzin belgesi başvurusunun Yönetmelik’in EK-1’nde yer alan belgeler ile yapılması halinde SHGM tarafından en geç 60 (altmış) gün içerisinde başvuru cevabı bildirilecektir. Talebin uygun görülmesi halinde işleticiye işletme ruhsatı verilir. İşletme ruhsatının içeriği ve şekli uluslararası sivil havacılık kuruluşları ve/veya organizasyonları ile uyumlu olması da göz önüne alınarak SHGM tarafından belirlenir. İşletme ruhsatı SHGM tarafından bu Yönetmelik esaslarına uygun olarak kullanılmak kaydıyla süresiz olarak verilir. Genel Müdürlük tarafından gerek görülmesi halinde işleticiler bu Yönetmelik esaslarına uygunluk bakımından denetlenebilecek ve denetleme sonuçlarına göre ruhsat süresi sınırlandırılabilecektir.

İşleticilerde Aranılacak Genel Nitelikler

Yönetmelik kapsamında işleticilerin organizasyonuna ilişkin önemli değişiklikler ve bir önceki yönetmelikten farklı düzenlemeler getirilmiştir. İşleticiler için aranacak bazı nitelikler ve şartlar öngörülmüş olup bunlar Yönetmelik’in 12. maddesi kapsamında düzenlenmiştir. Yönetmelik gereği, İşleticiler, faaliyet göstereceği sahanın mahiyetine, büyüklüğüne ve çeşitliliğine göre yeterli sayıda ve nitelikte personeli bünyesinde bulundurmaktan ve faaliyet süresince muhafaza edeceklerdir.

Diğer bir husus olarak, Yönetmelik uyarınca, B2 kapsamında ruhsatlandırılan işletmeler tarafından bir sorumlu müdür ve sorumlu müdüre doğrudan bağlı olmak üzere tüm organizasyonun sivil havacılık mevzuatı açısından denetleme görevini üstlenebilecek, uyumluluk izleme ve emniyet sistemi yöneticisi görevlendirilmesi öngörülmüştür. Buna ek olarak, sorumlu müdüre karşı nihai olarak ilgili mevzuat açısından mesul olmak üzere, uçuş işletme, yer işletme, uçuş eğitim, bakım ve güvenlik konularından sorumlu yöneticiler de görevlendirilecektir. Yönetmelik uyarınca bahsi geçen personelin aşağıda yer alan gereklilikleri sağlaması zorunlu hale getirilmiştir;

• Sorumlu müdür, işleticinin tüm operasyonlarının ve bakım aktivitelerinin SHGM tarafından gerekli kılınan standartlarda sağlanmasından ilgili mevzuat kapsamında SHGM’ye karşı tam sorumluluğu olan, işletme içerisinde sivil havacılık kurallarının öngördüğü tüm birimlere erişim, denetleme ve konusu ile ilgili talimat verme yetkisi bulunan, ihtiyaç duyulan finansal yetki ile donatılmış şirketin genel müdürü veya genel müdüre doğrudan bağlı kişidir. Sorumlu müdürün, işletmeci tarafından tanımlanan ilave şartları da yerine getirmek üzere harcama ve işletmeyi bu hususlarda tek başına temsil edecek yetkiye ve asgari 3 (üç) yıl çalışma tecrübesine sahip olması
• Uçuş işletmeden sorumlu yönetici personelin, sivil havacılık sektöründe en az 3 (üç) yıl pilot olarak çalışma tecrübesine, işletme filosunda bulunan hava araçlarından en az birine ait geçerli uçuş ekibi lisansına sahip olması ve görev süresince bu şartları taşıması
• Yer işletmeden sorumlu yönetici personelin, en az 3 (üç) yıl sivil havacılık sektöründe çalışma tecrübesine sahip olması gereklidir.
• Eğitimden sorumlu yönetici personelin, sivil havacılık sektöründe en az 3 (üç) yıl pilot olarak çalışma tecrübesine, işletme filosunda bulunan hava araçlarından en az birine ait geçerli uçuş ekibi lisansına ve öğretmenlik (FI, CRI, TRI, IRI vb.) tecrübesine sahip olması ve görev süresince bu şartları taşıması
• Uyumluluk izlemeden sorumlu yönetici personelin, kalite konusunda en az 2 (iki) yıl çalışma tecrübesine sahip olması gereklidir.
• Emniyet sistem yöneticisinin, sivil havacılık sektöründe ya da emniyet yönetim sistemi konusunda en az 2 (iki) yıl çalışma tecrübesine sahip olması gereklidir.
• Tek bir uyumluluk izleme ve emniyet sistemi yöneticisinin atanması durumunda;kalite konusunda en az 2 (iki) yıl, sivil havacılık alanında ya da emniyet yönetim sistemi konusunda ise asgari 2 (iki) yıl çalışma tecrübesine sahip olması gereklidir.
• Güvenlik yöneticisinin nitelik ve tecrübesine ilişkin gereklilikler ayrıca düzenlenir.
• Bakımdan sorumlu yönetici personelin nitelik ve tecrübesine ilişkin gereklilikler 12.2012 tarihli ve 28503 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sürekli Uçuşa Elverişlilik ve Bakım Sorumluluğu Yönetmeliği ile düzenlenmiştir.
• İşleticinin; uçuş işletme, yer işletme, eğitim, bakım konularında kendisinden istenen bilgi ve belgeleri, en geç yirmi dört saat içerisinde SHGM’ye sunabilecek imkânlara sahip olması gereklidir. Ayrıca işletici, SHGM tarafından yeterli görülecek bir organizasyon yapısı ile uyumluluk izleme sistemi ve emniyet yönetim sistemi kurar ve faaliyetleri süresince aktif olarak muhafaza eder.
• Sorumlu yönetici personelin ve vekillerinin isimleri ile yetki ve sorumlulukları işletme el kitabında yer alır. Sorumlu yönetici personelin bulunmadığı durumlarda operasyon gözetiminin devamı için işletme el kitabında vekâlet ile ilgili ayrıntılı düzenlemeler yapılır. İşletme el kitabı SHGM tarafından kabul edilir ve onaylanır. Bu yöneticiler, görev aldıkları konularda işletme sorumlu müdürü ile birlikte SHGM’ye karşı sorumludurlar.
• İşleticinin organizasyonunda görev alan sorumlu yöneticiler ile operasyonun mahiyet ve kapsamına uygun emniyetli ve güvenli operasyon için ihtiyaç duyulan teknik, uçucu ve idari personel sayısında eksilme olması halinde, işletici tarafından 45 günlük süre içerisinde Yönetmelik’te belirlenen niteliklere sahip personel atamasının gerçekleştirilmesi ve söz konusu personele ait belgelerle birlikte SHGM’ne bilgi verilmesi gereklidir. Bu süre içerisinde işleticinin organizasyonunu tamamlayamaması halinde 2 (iki) aylık süre ile işleticinin faaliyetlerine kısmi sınırlamalar getirilir. 2 (iki) ay içinde de aykırılığın giderilmemesi durumunda uçuşları organizasyonunu tamamlayıncaya kadar geçici olarak durdurulur.
• Yönetmelik’in 12. maddesinin (a) bendinde belirtilen yöneticilerden birisi, birden fazla yönetici personel görevi üstlenebilir. Sorumlu Müdür, Uyumluluk İzleme Yöneticisi ve Emniyet Sistem Yöneticisi görevlerinden birini üstlenen personel;Uçuş İşletmeden, Eğitimden, Yer İşletmeden ve Bakımdan Sorumlu Yönetici Personel görevlerinden birini üstlenemez.

• İşletici tarafından, sorumlu müdür dışında kalan sorumlu yönetici personelin ulusal ve uluslararası sivil havacılık mevzuatı ile işletme el kitabının ilgili kısımlarına hâkim olması sağlanmalıdır. Bu husus SHGM tarafından yapılan denetlemelerde değerlendirilecektir. Yapılan değerlendirme sonucunda yeterli görülmeyen yönetici personelin, yönetici personel onay belgesi iptal edilebilecektir.

Yönetmelik kapsamında B4 alanında faaliyet gösterecek işleticiler ise asgari olarak Sorumlu Müdür, Uyumluluk İzleme ve Emniyet Sistem Yöneticisinden oluşan bir organizasyon yapısı kuracaktır.

Yönetmelik kapsamında işleticilerin kurucu ve yönetici üyelerine ilişkin de bazı düzenlemeler getirilmiştir. Bu kapsamda öncelikte işleticilerin gerçek veya tüzel kişi kurucu ortakları ile tüzel kişiliğini temsile yetkili yöneticileri hakkında 2920 sayılı Kanunun 18. maddesinde belirtilen suçlardan mahkûmiyet karar bulunmaması gerekmektedir. Ayrıca işletici, hissedarlarında yahut hissedar yapısında değişiklik olması durumunda en geç bir ay içerisinde işbu değişikliği SHGM’ne bildirmek zorundadır. Ayrıca işleticiler, filosunda bulunan hava araçları ile kendilerine en az %10 hissedar olan veya kendilerinin hissedarı olduğu, Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği (SHY-6A) kapsamında ruhsatlandırılmamış diğer şirketler için bu Yönetmelik kapsamında bulunan uçuş faaliyetlerini gerçekleştirebileceklerdir.

Yönetmelik ile getirilen en büyük değişikliklerden birisi ise genel havacılık faaliyeti gerçekleştirecek gerçek kişilerin Türk vatandaşı olması ve tüzel kişilerin hisselerinin en az %51’inin nama yazılı olması, tüzel kişiliği idare ve temsil etmeye yetkili olanların çoğunluğunun Türk vatandaşı olması ve şirket ana sözleşmesine göre çoğunluk hissesinin Türk ortaklarda bulunmasının zorunlu hale getirilmesidir.

İşleticinin işletme sorumluluğu altında mülkiyet veya kiralık olmak üzere en az bir adet hava aracının bulunması gerekir ve bu hava aracı işletme şartlarında gösterilecektir. İşleticinin filosunda hava aracı kalmaması halinde, işleticiye en fazla altı ay süre verilir. Verilen süre içerisinde işletici filosuna hava aracı eklenememesi durumunda, işletme ruhsatı SHGM tarafından iptal edilecektir.

İşleticiler ayrıca Yönetmelik kapsamında belirtilen faaliyetleri gerçekleştirdiği sırada; (i) Filosunda bulunan hava araçları için Pilot Lisans Yönetmeliği esaslarına göre ilgili tip/sınıfta geçerli lisans, sertifika ve ilave yetkilere sahip uçuş ekibini bulundurmakla, (ii)  Sürekli Uçuşa Elverişlilik ve Bakım Sorumluluğu Yönetmeliği (“SHY-M”) gereklerini sağlamakla, (iii) SHY-M Yönetmeliği kapsamı dışında kalan hava aracı işleten işletici, bahse konu hava aracı için Hava Aracı Bakım Personeli Lisans Yönetmeliği (“SHY 66-01”) kapsamında lisanslı personel veya ilgili hava aracı üreticisinden alınan bir yeterlilik belgesine sahip bakım personeli bulundurmaktan veya ilgili bakım hizmetini almaktan sorumludur.

Genel Havacılık Faaliyeti

İşleticiler, istisnai durumlar haricinde işletme filolarında yer almayan hiçbir hava aracını işletemeyeceklerdir. Yönetmelik ile getirilen en önemli düzenlemelerden birisi ise Türkiye’de ticari özel operasyon faaliyetlerinin, ilgili ticari özel operasyon yapma yeterliliği bulunan birden fazla işletme ruhsatı sahibi işletici olması halinde, yabancı tescilli hava araçlarıyla yapılmasına müsaade edilmeyeceğidir. Bu düzenleme ile bu tür operasyonların yerli işletmeler tarafından yapılmasına öncelik verilmiş olup yerli sermayenin yurtiçinde kalması amaçlanmıştır. Belirtmek gerekir ki işbu madde Yönetmelik’in yayınlanmasından 6 (altı) ay sonra yürürlüğe girecek olup ayrıca B3 kapsamında uçuş gerçekleştiren işleticilerin de Genel Müdürlükten ilgili mevzuat kapsamında onaylı eğitim organizasyonu yetkisi alması zorunlu hale getirilmiştir.

Yönetmelik kapsamında işletilen hava araçlarının kiralanmasına ilişkin hükümler de öngörülmüş olup Yönetmelik’in 27. maddesi uyarınca;  Yönetmelik kapsamında işletilen hava araçları bir seferde on beş günü geçmemek üzere ve yürürlükteki mevzuata göre sigorta gerekliliklerinin yerine getirilmesi ve taraflar arasında bir yazılı sözleşme imzalanması halinde (i) Kiralayanın geçerli ve uygun pilot lisansına sahip olması,(ii) Kiralayanın kiralanacak hava aracını yalnızca kendi özel ihtiyaçlarında kullanması,(iii) Kiralayanın ticari faaliyette bulunmaması koşulu ile kiralanabilirler.

YÖNETMELİĞİN YÜRÜRLÜĞÜ VE GEÇİŞ SÜRELERİ

İşbu Yönetmelik ile 14.05.2013 tarihli ve 28647 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Genel Havacılık Yönetmeliği (SHY-6B) tamamen yürürlükten kaldırılmış olup Geçici Madde 1 ile işbu Yönetmelik’e geçiş için bir geçiş süresi öngörülmüştür. Geçici Madde 1’e göre;

İşleticiler, bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren, mevcut durumlarını en geç bir yıl içerisinde bu Yönetmelik hükümlerine uygun hale getirmek zorundadır. Bu süre içerisinde gereken koşulları sağlayamayan işleticilerin işletme ruhsatları altı ay süreyle askıya alınır ve verilen süre sonunda gerekli koşulların sağlanamamış olması durumunda iptal edilir.

Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce genel havacılık işletmeciliği yapmak üzere işletme ruhsatı başvurusunda bulunan işletmelere, talep etmeleri halinde mülga Yönetmelik hükümlerine göre ruhsat verilebilecektir ancak bu işletmeler, işletme ruhsatlarını aldıkları tarihten sonra bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren en geç bir yıl içerisinde koşullarını bu Yönetmelik hükümlerine uyumlu hale getirmek zorundadır. Belirtilen süre içerisinde gereken uyum koşullarını sağlayamayan işleticilerin işletme ruhsatları altı ay süreyle askıya alınır ve verilen süre sonunda gerekli koşulların sağlanamamış olması durumunda işletme ruhsatı iptal edilir.

Ayrıca Yönetmeliğin 5. maddesi kapsamında, zirai ilaçlama operasyonları özel operasyon olarak sınıflandırılmış olup mevcut zirai ilaçlama sertifikasına sahip işletmelerin bu Yönetmelik kapsamında genel havacılık işletmeciliği yapmak üzere işletme ruhsatı almaları gerektiği düzenlemektedir. Zira Yönetmelik’in yayımı tarihinden itibaren bir yıl sonra tüm zirai ilaçlama sertifikaları iptal olacaktır.

Söz konusu Yönetmeliğin, ülkemizde ticari özel operasyon faaliyetlerinin, ilgili ticari özel operasyon yapma yeterliliği bulunan birden fazla işletme ruhsatı sahibi işletici olması halinde, yabancı tescilli hava araçlarıyla yapılmasına müsaade edilmeyeceğine ilişkin 20/2. maddesi, Yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren 6 ay sonra yürürlüğe girecek olup diğer tüm maddeleri ile yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.