Yeni̇ Düzenlemeler Işığında Elektroni̇k Ti̇caret (“E-Ti̇caret”) Mevzuatında Yapılan Deği̇şi̇kli̇kler

GİRİŞ VE YENİ DÜZENLEMELERİN KAPSAMI 

Bilindiği üzere günümüzdeki anlamıyla “Ticaret” kavramı artık klasikleşen fiziksel halinden farklılaşarak özellikle internet ortamına taşınmış ve bu elektronik ortamda faaliyet göstererek Business to Business (“B2B”), Business to Consumer (“B2C”), Consumer to Consumer (“C2C”) ve Consumer to Business (“C2B”) iş modellerinden birini seçen satıcı, alıcı ve bu ilişkiye aracılık eden platformlar bakımından çeşitli ve detaylı hukuki düzenlemelerin getirilmesini gerektirmiştir. Zira, satımı yapılacak emtialara ilişkin hukuki ve ticari koşulların belirlenmesi, satıcılar – alıcılar ve aracı platformlar arasında ortaya çıkabilecek potansiyel uyuşmazlıkların önüne geçilebilmesi için büyük önem arz etmesi nedeniyle “Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“Elektronik Ticaret Kanunu”)” 05 Kasım 2014 tarih ve 29166 sayılı Resmi Gazete’de 01.05.2015 tarihinde yürürlüğe girmek üzere yayımlandı. 

Ancak günümüz ticari koşullarının hızla değişmesi, e-ticaretin özellikle Covid-19 salgını döneminde öneminin artması ve dijital dönüşüm süreçlerinin hız kazanması nedeniyle satıcı – alıcı ve aracı platformlar bakımından güncellenmesi gerekmiştir. Bu doğrultuda 07.07.2022 tarihli ve 31889 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Değişiklik Kanunu”)” yayımlanarak e-ticaret kapsamında gerçekleştirilen alım – satım işlemlerinin tarafları bakımından çeşitli kurallar ve yükümlülükler getirilmiştir. Kanun koyucu bu noktada geçiş sürecinin e-ticaretin tüm tarafları bakımından daha kolay ve uygulanabilir olması bakımından getirilen hükümlerin bir kısmının 01.01.2023 tarihinden diğer bir kısmının ise 01.01.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesini öngörmüş ve bu şekilde e-ticaret sürecine dahil olacak tüm taraflara getirilen yükümlülüklere uyulması ve mevzuat ile uyumluluk süreçlerinin yerine getirilmesi adına süre tanımıştır. 

Yine, bir kısmı 01.01.2023 tarihinden diğer bir kısmı ise 01.01.2024 tarihinden itibaren yürürlüğe girecek olan hükümleri içeren “Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”)” 29.12.2022 tarih ve 32058 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 06.08.2015 tarihli ve 29457 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Elektronik Ticarette Hizmet Sağlayıcı Hizmet Sağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik” yürürlükten kaldırılmış ve bu yazının devamında tanımlamaları yapılacak olan “Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı” ve “Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcıların” faaliyet ve denetimleri ile bunlar arasındaki ticari ilişkilerin düzenlenmesine yönelik yeni ve açıklayıcı düzenlemeler getirilmiştir. 

Bu kapsamda Değişiklik Kanunu ile Yönetmelik özellikle e-ticaret ortamında gerçekleştirilecek mal ve hizmet temini işlemleri bakımından oldukça mühim nitelikte olup ilgililerin Değişiklik Kanunu ve Yönetmelik içerisinde düzenlenen yükümlülük ve kurallara uygun davranması herhangi bir idari ve/veya hukuki yaptırımla karşılaşmamaları bakımımdan önemlidir. Zira, söz konusu yükümlülük ve kurallara uygun davranmayan e-ticarete konu işlemin tarafları ilgili yükümlülük ve kurallara uymamaları nedeniyle birtakım idari yaptırımlar ile çeşitli hukuki süreçlerin muhatabı konumuna gelebileceklerdir. 

YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER ELEKTRONİK TİCARETE İLİŞKİN OLARAK NE GETİRDİ?

• Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Bakımından;

Değişiklik Kanunu öncelikle Elektronik Ticaret Kanunu’na yeni tanımlamaların eklenmesine vesile olarak e-ticaret kavramları içerisinde noksan olan ve dijital dönüşümün etkisiyle e-ticaretin temel ve odak noktalarından biri haline gelen “Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı” ve “Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı”” kavramlarının Kanuna dahil edilmesi ile açıklanmasına olanak sağladı. Bu kapsamda Değişiklik Kanunu içerisinde getirilen işbu kavramlar;

1. Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı (“ETAHS”) E-ticaret pazar yerinde aracı kurum olarak faaliyet göstererek e-ticaret hizmet sağlayıcılara ait mal veya hizmetlerin alımına olanak sağlayan ara yapı olarak tanımlanabilecektir. 
2. Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcı (“ETHS”) E-ticaret pazar yerinde ya da kendine ait e-ticaret ortamında mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözleşme yapan ya da sipariş alan ana yapı olarak tanımlanabilecektir.

Değişiklik Kanunu ile ETAHS’lara bazı ek yükümlülükler de getirilmiştir. Bu kapsamda ETAHS’ler kendi e-ticaret platformu üzerinden ETHS vasıtasıyla gerçekleştirmek istenilen işlemlerde sunulan içeriğin hukuka aykırılığından haberdar olması durumunda bu içeriği kırk sekiz saati geçmemek üzere derhal kaldırmak ve ilgili kurumlara işbu hususu bildirmekle yükümlü kılınmıştır. Bunun yanında ETAHS’lere fikri mülkiyet hukuku bakımından da fikri ve sınai mülkiyet haklarının ihlali durumuna ilişkin olarak hak sahibinin şikayeti üzerine ETHS’nin şikayete konu ürününü kırk sekiz saati geçmemek üzere derhal yayımdan kaldırmakla yükümlü kılınmıştır. ETHS’ler ise bu durumda şikayetin aksini gösteren belgeleri gerekçeli şekilde ETAHS’lere ibraz ederek şikayete konu ürünün yeniden yayımını sağlayabilecektir. 

Getirilen bir diğer değişiklik ise ETAHS’ler tarafından gerçekleştirilecek haksız ticari uygulamaların niteliğine ilişkin değişikliklerdir. Buna göre; Değişiklik Kanunu’nun 11.maddesi içerisinde ETAHS’nin aracılık hizmeti sunduğu ETHS’lerin ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya belirli bir kararı almaya zorlayarak normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan uygulamalarının haksız ticari uygulama olarak değerlendirileceği belirtilmiş ve maddenin devamında haksız ticari uygulamalara ilişkin çeşitli örnekler sayılmıştır. Değişiklik Kanunu göstermiş olduğu örnekler yoluyla özellikle Covid-19 salgının etkisiyle halihazırda artan talep, e-ticaret aplikasyon ve uygulamaların kullanıcı dostu hale gelerek pratikleşmiş olması, ürünlerin çeşitliliği ve uygun fiyatların mevcudiyeti gibi çeşitli etkenler doğrultusunda oldukça güçlenen ETAHS’lerin, ETHS’ler üzerindeki gücünü azaltmayı ve ETHS’lerin kendi iradeleri doğrultusunda e-ticaret hayatına dahil olma ve faaliyetlerini sürdürebilme kabiliyetlerinin artmasını hedeflediği anlaşılmaktadır. Yine, Değişiklik Kanunu ile ETAHS’ler aracılık hizmetinin sunulduğu e-ticaret pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunamayacak veya bu malların satışına aracılık edemeyecektir. 

Değişiklik Kanunu’nun öngördüğü bir diğer yükümlülük ise ETAHS ve ETHS’ler bakımından getirilen lisans alma zorunluluğudur. Buna göre, net işlem hacmine bağlı olarak ETAHS’ler bakımından bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS’lerin Ticaret Bakanlığı’na başvurarak yine Değişiklik Kanunu içerisinde birbirinden farklı tutarlarda belirlenen net işlem hacmi eşiklerine oranla lisans ücretini ödemesi ve bu kapsamda Ticaret Bakanlığı’ndan lisansını alması gerekmektedir. Getirilen değişiklik ayrıca lisans başvurularının ne zaman yapılacağını da belirlemekte olup bu başvuruların hadlerin aşıldığı tarihi izleyen takvim yılının mart ayı içinde yapılması gerekmektedir. Ek olarak, değişiklik içerisinde eşiklerin aşılıp aşılmadığının ne şekilde tespit edileceği de belirtmiştir. Buna göre yapılacak bu tespitte ekonomik bütünlük içinde bulunan ETAHS’lerin net işlem hacimleri ve işlem sayıları dikkate alınacaktır. 

Belirtilmesi gereken bir diğer husus ise Değişiklik Kanunu ile ETAHS’lere eşik oranlarına göre ek yükümlülükler getirilmiş olmasıdır. Yukarıda açıklandığı üzere ETAHS’lerin haksız ticari faaliyet, lisans zorunluluğu ve hukuka aykırı içeriğe ilişkin genel yükümlülüklerinin yanında Değişiklik Kanunu ile; bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde olan ETAHS’lerin; 

1. Elde etmiş olduğu verileri yalnızca aracılık gayesi ile sınırlı olmak üzere kullanılması ve aracılık hizmetinin verildiği e-ticaret pazar yerlerindeki ETHS’lerle rekabet etmek için kullanılmaması
2. ETHS’lerin gerçekleştirmiş oldukları satışlar kapsamında elde ettikleri verileri bedelsiz taşıma ve bu veriler ile işlenen verilere etkin şekilde erişim sağlanmasına teknik imkan sunulması,
3. Kendilerine ait e-ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunulmaması ve bu ortamlarda birbirinin tanıtımını yapılmaması,
4. ETHS tarafından sağlanan içerikle ilgili mevzuata aykırı hususların tespitine yönelik işlemleri ve bunun neticesinde tespit edilen aykırılıkların Bakanlığa bildirilmesi

gerekmektedir. Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS’ler ise yukarıdaki yükümlülüklere ek olarak;

1. Gerçekleştirecekleri reklam harcamalarına ilişkin sınırlamalara,
2. Promosyon, ödül, puan, kupon, hediye çeki ve benzeri imkânlara ilişkin sınırlamalara,
3. ETHS’lerin, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasını ya da reklam yapmasını kısıtlayamayacağına ilişkin sınırlamalar ve herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlayamayacağına ilişkin kurallara

uymakla yükümlü kılınmıştır. Kanun değişikliği ile son olarak ise bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan ETAHS’ler yukarıdaki yazılı tüm yükümlülüklere ek olarak;

1. Finansal kuruluşların kredi verme işlemleri dâhil sundukları her türlü hizmetin gerçekleştirilmesine ilişkin faaliyette bulunmasına imkân sağlayamayacakları,
2. Aracılık hizmeti sunulan pazar yerlerinde elektronik para kuruluşlarınca ihraç edilen elektronik paraların kabulüne ilişkin faaliyette bulunulmasına imkân sağlamaması ve sınırlı ağ istisnasına giren hizmetleri sunmaması 

yükümlülüğü getirilmiştir. 

• Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcı ve Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik Bakımından;

Yukarıda anlatılan tüm hususların detaylandırılması, uygulamaya konulması ve uygulamada ortaya çıkabilecek problemlerin önüne geçilebilmesi adına yayımlanan Yönetmelik içerisinde de ETAHS’ler ile ETHS’lere ilişkin öngörülen yükümlülükler detaylandırılmıştır. Buna göre; hukuka aykırı içerikler bakımından Değişiklik Kanunu’na ek olarak hukuka aykırı içerikten ne zaman haberdar olunmuş sayılacağına ilişkin hükümler getirilmiş olup ETAHS’ler kendisi tarafından bu hukuka aykırılığın tespiti ile yargı merciilerinin hukuka aykırı unsuru kendisine bildirmesinin yanı sıra Bakanlığın ya da diğer kamu kurumlarının hukuka aykırı içerik bildiriminde bulunması durumunda hukuka aykırı içerikten haberdar olduğu kabul edileceği düzenlenmiştir. 

Yine, Değişiklik Kanunu içerisinde düzenlenen haksız ticari uygulamalara ilişkin hüküm detaylandırılarak hüküm içerisinde sayılan haller çeşitlendirilmiş ve haksız ticari uygulama sayılacak hallere ETAHS tarafından ETHS’nin önceden onayı alınmaksızın, 07.11.2013 tarihli ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunda belirtilen sürelerin üzerinde cayma hakkı süreleri belirlenmesi ve ETAHS tarafından ETHS’lere, kendi ürün ve faaliyetleri hakkında gerçek dışı veya yanıltıcı açıklama ve bildirimde bulunulması halleri de dahil edilmiştir. Yönetmelik ile büyük ve çok büyük ölçekli ETAHS, ETHS’nin ticari ilişkilerini, alternatif kanallardan aynı ya da farklı fiyattan mal veya hizmet sunmasının ya da reklam yapmasını kısıtlanamayacağı, herhangi bir kişiden mal veya hizmet teminine zorlanamayacağı ve sözleşmelere bu şekilde hükümler konulamayacağı da belirtilerek yasağın kapsamı genişletilmiştir. 

Yönetmelik ile ETHS’ler ile ETAHS’lere ilişkin olarak bilgi verme yükümlülüğü de düzenlenmiş olup ETHS ve ETAHS’ler kendilerine tahsis edilen alanları eksiksiz olarak doldurmakla yükümlü kılınmıştır. Bunun yanında e-ticaret pazar yerinde satış yapan ETHS’ler, merkez adresini, elektronik posta adresini ve telefon numarasını ETAHS’ye bildirmekle ve gerçekleştirecekleri güncellemeleri yaparak buna ilişkin bildirimi değişikliğin gerçekleştiği tarihi izleyen günün sonuna kadar yükümlü kılınmıştır. 

SONUÇ

Neticeten, Değişiklik Kanunu ile Yönetmelik hükümleri birlikte incelendiğinde bilhassa ETAHS ve ETHS’ler bakımından çeşitli ve detaylı düzenlemeler içerdiği, bu düzenlemelerin ise günümüz e-ticaret ekosistemin oldukça güçlenen ETAHS’lerin belirli sınırlara tabi tutularak güç alanlarının sınırlandırılmasının hedeflendiği görülebilecektir. Dolayısıyla ETAHS’ler ile ETHS’lerin potansiyel olarak bu düzenlenmelere aykırılık teşkil edebilecek davranışlarını gözden geçirmeleri ve bu doğrultuda kendileri ve organizasyon yapılarını mevzuata uygun hale getirmeleri herhangi bir idari ve/veya hukuki yaptırımla karşılaşmamaları bakımından önem arz etmektedir. 

Saygılarımızla,

Kılınç Hukuk ve Danışmanlık