GİRİŞ
Dijital oyunlar; “oyuncunun elektronik bir sistem veya bilgisayarla kurduğu etkileşim neticesinde oluşan sonucun, ekran veya benzeri bir görüntü sistemi aracılığı ile gösterilmesi” olarak tanımlanmakta olup bilgisayar oyunları veya video oyunları olarak da adlandırılmaktadır. Teknik kişilerin yapacağı çalışma sonunda ortaya çıkacak “çıktılar”ın hepsi, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun (“FSEK”) 2. maddesi kapsamında “eser” olarak değerlendirilebilecektir.
Bu noktada önemle ifade etmek gerekir ki, arayüzüne temel oluşturan düşünce ve ilkeleri de içine almak üzere, bir bilgisayar programının herhangi bir ögesine temel oluşturan düşünce ve ilkeler eser sayılmamaktadır. Çünkü aynı fikir çok çeşitli ifade yollarıyla kullanılabilir. Bunun da beraberinde değişim, gelişim ve ilerleme getireceği varsayılır. Bu sebeple sadece fikir hukukumuzda korunmamaktadır. Korumanın konusu, bu fikrin ifade ediliş biçimi, kullanılan yol yani şekildir.
Bir oyunun içinde ayrı ayrı resimler, çizimler, yazılım kodları, animasyonlar, metinler, videolar ve müzikler bulunabilmektedir. Dijital oyunların korunmaya elverişli birden fazla unsuru bünyesinde barındırması sebebiyle Türk hukuku kapsamında hangi ad altında hukuki korumadan yararlanacağı tartışmalı bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Dijital oyunlar özelinde uluslararası hukukta olduğu gibi hukukumuzda da eser sahibinin haklarını korumak amacıyla dijital oyunlar parçalara ayrılarak koruma altına alınmıştır.[1]
DİJİTAL OYUNLARIN FİKRİ HAKLAR AÇISINDAN KORUNMASI
FSEK kapsamında eserlerin; ilim ve edebiyat eserleri, musiki eserleri, güzel sanat eserleri ve sinema eserleri olmak üzere sınırlı olarak sayıldığı görülmektedir. Bu minvalde sahibinin hususiyetini taşıyan yaratıların eser sayılabilmesi için kanunda sayılan eser türlerinden birinin kapsamına girmesi gerekmektedir. Doktrinde temel olarak iki görüş bulunmaktadır.
- İlim ve edebiyat eserleri olarak (yazılım kısmı açısından)
- Sinema eserleri olarak (oyunun bütünü açısından)
Belirtmek gerekir ki, dijital oyunlar hangi eser türüne dahil olur ise olsun Türk Hukuku bakımından FSEK kapsamında telif hakkı korumasına tabidir ve oyun üzerinde eser sahibinin hakları bulunmaktadır.
Belirtmek gerekir ki dijital oyunlar, fikir, dokümantasyon, oyun akış diyagramları, menü tasarımları, senaryo, oyun kodları gibi pek çok unsuru barındırmaktadır. Bununla birlikte dijital oyunlar, tek bir kişi tarafından üretilebileceği gibi, birden çok kişinin bir araya gelerek ya da tüzel kişilik üzerinden de meydana getirilmesi mümkündür.
Oluşturulacak bu eser (oyun) üzerinde hak sahipliği açısından, üçüncü kişilerden freelance olarak hizmet alınıyor ise, hizmeti sunan kişilerin eser üzerinde hak sahipliği iddialarında bulunmasını engellemek amacıyla projenin mali ve telif hakları ile ilgili olarak kapsamlı sözleşmeler yapılması önemle tavsiye edilmektedir.
Öte yandan Dijital oyunlar bakımından hareketli ve birbiriyle ilişkili bir görüntü dizisinin var olması ve bu görüntü dizisinin sahibinin hususiyetini yansıtması halinde, FSEK’in 5. maddesi kapsamında dijital oyunların yazılımları haricindeki kısımlarının Kültür ve Turizm Bakanlığına zorunlu tescil için başvurmak suretiyle koruma altına almak yerinde olacaktır.[2]
Belirtmek gerekir ki, her ne kadar fikir ve sanat eserleri herhangi bir kar amacı güdülmediği hallerde, yalnız şahsi kullanım için çoğaltılabilmekte olsa da nitelikleri dolayısıyla bilgisayar programları açısından bu durum farklıdır ve şahsi kullanım amaçlı çoğaltılması dahi telif hakkı ihlalini oluşturmaktadır. Eser sahibinin izni olmadan yapılan işleme, yayma, yayınlama, temsil gibi hallerde, sözleşme yapılmış olması ihtimalinde isteyebileceği ya da emsal/rayiç bedel üzerinden uğradığı zararı ve diğer maddi manevi zararları gerçekleştiren kişiden talep edebilecektir.
Bunun dışında eser sahibi izinsiz çoğaltma hallerinde seçimlik olarak, çoğaltılanların imhası, çoğaltma araçlarının kendisine verilmesi veya sözleşme yapılmış olsaydı konu olacak olan bedeli eylemi gerçekleştirenden talep edebilecektir. Malvarlığında meydana gelen bir zarar ya da mahrum kalınan kar var ise bunların talep edilmesi için maddi tazminat davası açılabilecektir.
Dijital oyun yaratıcılarının FSEK’te eser sahibine tanınan haklardan (işleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma hakkı, temsil hakkı, İşaret, ses ve görüntü nakline yarayan araçlarla umuma iletim hakkı, pay ve takip hakkı) faydalanma hakkı söz konusudur. Aynı zamanda dijital ürünlere tecavüz fiilin halinin olması halinde FSEK’in 66 ila 71. maddelerinde yer alan tecavüzün durdurulması, tecavüzün önlenmesi, tazminat davaları açabilir. Aynı zamanda söz konusu tecavüz eyleminin FSEK’in 71. maddesi uyarınca suç teşkil etmesi durumunda ise kanunda düzenlenen sair cezalar uygulanır:
DİJİTAL OYUNLARIN SINAİ HAKLAR AÇISINDAN KORUNMASI
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”)’nun düzenlediği marka, patent, tasarım, faydalı model, coğrafi işaretler gibi sınai haklar çerçevesinde; dijital oyun içeriğinde meydana getirilen bir tasarımın, oluşturulan ayırt edici bir logonun, oyun karakterinin şematize edilmiş görüntüsünün, dijital oyunun adının Türk Patent ve Marka Kurumu’na yapılacak tescil başvuruları ile birlikte marka, tasarım gibi korumalardan faydalanması mümkündür.
SONUÇ OLARAK
Dijital oyunlar, tekdüzelikten uzak; içeriğinde fikir, dokümantasyon, oyun akış diyagramları, menü tasarımları, senaryo, oyun kodları gibi pek çok unsuru barındırmakta olan hareketli ve birbiriyle ilişkili bir görüntü dizisini barındıran, ekran veya benzeri bir görüntü sistemi aracılığı ile gösterilen projeksiyonlardır. Bu minvalde dijital oyunların yaratılmasında, tasarlanmasında, yazılımının ve kodlarının hazırlanmasında, kısacası meydana getirilmesinde hak ve eser sahipliklerinin doğru bir şekilde tespit edilmesi, telif hakları ile fikri ve sınai haklar düzleminde tarafların hak ve yükümlülüklerinin, kurumlara kayıt tescillerinin ve bunların yanı sıra sözleşmesel hak ve yükümlülüklerin en detaylı şekilde düzenlenmesi gerektiği değerlendirilmektedir.
[1] DOĞAN, Derya & ÖZOCAK, Gürkan, “Dijital Oyunlar, Multimedya Yaratımlar ve Güncel Hukuki Problemler”, sf. 8
[2] DOĞAN & ÖZOCAK, “Dijital Oyunlar, Multimedya Yaratımlar ve Güncel Hukuki Problemler”, sf. 8
