Blockathon Platformu ve Anti-Counterfeiting Blockathon Infrastructure Projesi’nin Gelişimi

Fikri mülkiyet haklarının korunması, Avrupa Birliği (“AB”) ekonomisinde mevcut ve gelecekteki ekonomik refahın güvence altına alınması ve Avrupa genelinde vatandaşların ve küçük ve orta ölçekli işletmelerin yaratıcılığının, yenilikçiliğinin ve girişimciliğinin savunulması açısından temel öneme sahip olup sahtecilik ve korsancılık başta olmak fikri mülkiyet haklarının ihlal edilmesi AB’nin ekonomisine zarar vermekte ve bu kapsamda ekonominin büyümesinin önünde büyük bir engel oluşturmaktadır.

Fikri mülkiyet ihlallerinin ve sahteciliklerin işbu olumsuz etkilerinin ortadan kaldırılması amacıyla European Commission Intellectual Property Office (“EUIPO”) tarafından AB Blockathon 2018 yarışmasının ardından 2018 yılında Blockhaton Platformu’nu oluşturtarak AB’de piyasaya sürülen ürünlerin orijinalliğinin tespit ve takip edilebilmesi için birtakım projeler geliştirmeye başlamıştır. Mart 2022 tarihinde, EUPIO tarafından herhangi bir merkezi olmayan bir blok zincir kimlik doğrulama platformu oluşturularak, (i) bu sisteme verileri girilen ürünlerin orijinalliğinin kanıtlanmasını ve (ii) sahte ürünlerin ve buna benzer risklerin analizi yapılarak sahteciliğin engellenmesini amaçlayan bir blockchain altyapısı sistemi öngören bir tasarımı 2023 yılının sonunda kullanıma sunulacağı duyurulmuştur. İşbu projeye ilişkin aşamalar kronolojik olarak aşağıdaki şekildedir:

Anti-Counterfeiting Blockathon Infrastructure Projesi (“Proje”) Hakkında

Genel Olarak Blokchain Teknolojisi

Blokchain/blok zincir teriminden kısaca bahsetmek gerekirse blok zincir; herhangi bir kişi ya da merkeze bağlı olmaksızın, bilgi içeren blokların birbirine bağlanmasıyla meydana gelen ve bu bilgilerin silinemediği bir zincir bütünüdür. Blok zinciri, dağıtık, paylaşılan, şifrelenmiş, geri dönüşü olmayan ve bozulmayan bir bilgi deposudur olarak tanımlanmaktadır. Blok zinciri, ağ yardımı ile sistemi kullanan kullanıcılar arasındaki işlemlerin tümünü doğrulayarak saklayan bir sistem olup bütünlüğüne güvenilir bloklar ve bu blokları oluşturan sorgulanabilir işlemlerden oluşan bir veri tabanı olarak tanımlanmaktadır.

Blok zinciri sisteminde işlemler bloklar halinde tutulur ve bu bloklar birbirine bağlanarak zincir oluşturulur. Belli kurallar çerçevesinde oluşturulan bloklar sisteme yazılmaktadır. Daha sonra blok tüm dağıtık kayıt defterlerine yayılır ve eklenir. Yeni blok oluşturmada bir önceki bloğa ait özet alınır ve ikinci blok üretilerek zincire ekleme yapılmaktadır. Bu yapı tüm blokları birbirine bağlayan ve bir önceki bloğun özeti ile beraber olacak biçimde devam eden bir yapı ile sürdürülür.

Her bir blokun birbirine bağlanması şeklinde oluşturulan zincirlerde, her bir blok bir öncekinin bilgisini doğrulamakta olup bu doğrulama sistemi zincirdeki bilgilerin güvenilirliğini arttırmaktadır. İşte blok zincirinin sağladığı bu doğrulama sisteminin, tedarik zincirindeki her bir üyenin kullanımı yoluyla ürünlerin orijinalliğinin teyit edilebilmesini öngören bir sistemin oluşturulması Proje’nin temelini oluşturmaktadır.

Proje ve Proje’nin Uygulanma Aşamaları

Proje’nin hayata geçirebilmesi için öncelikli olarak Proje’nin temel parçası olan blokchain altyapısının geliştirilmesi gerekmektedir. Proje’nin temeli niteliğindeki işbu blok zincir sistemi, Blockathon Forumu altında birleşen çeşitli Proje paydaşları iş birliği yoluyla geliştirilecektir. Geliştirilen işbu blok zincir altyapısı ile Proje’nin paydaşlarına, bir ürünü dijital ikizi birlikte transfer etme imkânı sağlayacak ve bu dijital ikiz marka sahibinin değişmez dijital imzasıyla damgalanacaktır. Bu kapsamda, dijital ikiz kavramı fiziki bir nesnenin; modelini, tasarımını ve buna benzer özelliklerini içererek bu nesneyi dijital şekilde sunan bir sanal model olarak tanımlanabilecektir. Geliştirilen işbu altyapı, Non-Fungible Token (NFT) platformları, özel veya halka açık blok zinciri takip ve izleme çözümleri veya mevcut ve dijital olarak etkinleştirilmiş ürün kimliği serileştirme gibi mevcut çözümlerle rekabet etmeyecek bunun yerine, ürünün orijinal olduğunu ve ürünün mevcuttaki sahibinin kim olduğunu garanti etmek için işbu platformlardan yararlanarak orijinalliğin teyit edilmesine imkân sağlayacaktır.

İşbu sistem ile, ürünün tedarik zinciri boyunca faaliyet gösteren tüm aktörler ve ürün sahipleri, halihazırda EUIPO tarafından oluşturulmuş TMview, DesignView, IPEP gibi veri tabanlarında bir güven kaydı aracılığıyla tanımlanacak ve blok zincirin bir bloğu olarak zincire eklenecektir. Özellikle bu blok zincirin ilk bloğu olan hak sahiplerine ilişkin olarak gerçekleştirilecek EUPIO kaydı ile hak sahiplerinin kimlikleri garanti edilebilecek ve daha sonra fiziksel ürünlerle ilişkilendirilecek olan NFT’yi imzalama kapasitelerini doğrulanabilecektir. Daha sonra lojistik operatörlerinin, nakliye firmalarının ve diğer taşıyıcıların, ürün perakendeciye veya son tüketiciye ulaşana kadar ürünün ulaştığı tüm aktörler bir blok olarak işbu zincire eklenecek ve böylece ürünün geçtiği her aşama blok zincir teknoloji ise kontrol edilip doğrulanarak ürünün orijinalliği kontrol edilebilecektir.

Bu kapsamda, EUPIO tarafından hazırlanan broşür uyarınca blok zincir sistemini uygulandığı Proje’nin aşamaları aşağıdaki şekilde şematize edilmiş bulunmaktadır:

İlgili şema uyarınca Proje’nin aşamalarını detaylandırmak gerekir ise;

1. EUIPO tarafından hak sahiplerinin sisteme kimlik kaydı yapılarak kendilerine tanımlanacak bir NFT ile ürünün üretici olduğunun doğrulanması sağlanacaktır. Bununla birlikte, üreticiler tarafından üretilen ürünlerin dijital bir ikizi oluşturularak ürünler paketlenecek ve böylece ürünün dijital ikizinin blok zincir altyapısı ile takip edilmesi sağlanacaktır.

2. Üreticilerden sonra, ürünlerin lojistik operatörleri tarafından ürünlerin fiziki olarak teslim alınması ile birlikte ürünler taranarak ürünlere ve ürünün üreticisine ait NFT ürünün taranması ile lojistik firması tarafından devralınacaktır. Ürünü teslim alan lojistik firmaları tarafından blok zincir sistemi altyapısı ile geliştirilen takip sistemi başlatılacak ve böylelikle ürünün tedarik zincirinde geçirdiği her aşamanın izlenebilmesi sağlanacaktır.

3. Tedarik zincirinin bir sonraki aşmasında yer alan nakliye şirketleri ve taşıyıcıların ürünleri fiziken teslim alması ile birlikte ürün etiketlerini tarayarak NFT nakliye şirketleri ve taşıyıcılar tarafından devralınacaktır. NFT’nin devralınması ile birlikte ilgili takip sistemi güncellenecektir.

4. Ürünün tüketiciye ulaşmasına kadar geçen süreçte, yetkili denetim otoriteleri tarafından ürünün üzerinde yer alan etiketin taranması ile ürünün orijinalliği doğrulanabilecektir. İşbu doğrulamanın ürünün tüketiciye ulaşmasından önce yapılması ile ürüne ilişkin risk değerlendirilmesi gerçekleştirilebilecektir. Bununla birlikte, ürün etiketlerinin denetim sırasında taratılması halinde gümrük vergilerinin değerlendirilmesi de mümkün olabilecektir.

5. En nihayetinde, ürünün tüketicilere ulaşması ile birlikte ürünün dijital ikizi de tüketicilere ulaşmış olacak ve tüketiciler ürünün kendilerine gelene kadar geçirdiği tüm süreçleri takip edebilecek ve ürün etiketin taranması ile ürünün orijinal olup olmadığını, yetkili üreticilerden alınıp alınmadığını kontrol edebileceklerdir.

Sonuç olarak, Proje henüz hayata geçirilmemiş olmakla birlikte EUPIO tarafından 2023 yılına kadar Proje’nin ilk sürümünün yayınlanması hedeflenmekte olup blok zincir altyapısının geliştirilen Proje kapsamında kullanılmasının telif hakkı, marka, patent ihlalleri ile sahtecilikle mücadelede oldukça etkili olacağı ve işbu ihlaller ile sahteciliğin AB ekonomisine olan olumsuz etkisinin minimalize edeceği değerlendirilmektedir.