İçindekiler;
I. GİRİŞ
Birleşme ve devralma işlemlerinde (“İşlem”) genellikle tarafların sözleşmeleri imzalamaları ve İşlem’in tamamlanması farklı zamanlarda gerçekleşebilmektedir. Bu nedenle taraflar, akdedecekleri sözleşme ile ileride tamamlanması planlanan İşlem’i belirli ön koşullara bağlayarak, kapanış tarihine dek arada geçen süreçte İşlem’in koruma altına alınarak risklerinin minimize edilmesini temin etmek istemektedirler.
II. BİRLEŞME & DEVRALMA SÖZLEŞMELERİNDE ÖN KOŞUL DÜZENLEMELERİ
Bir İşlem’in tarafları, İşlem’e dair bir sözleşme imzalarken, tarafların birbirlerine karşı olan edimlerini aynı anda ve eksiksiz olarak ifa ettikleri zamana tekabül eden kapanışın gerçekleşmesini bazı ön koşullara bağlayabilirler. Ön koşul, bir hak veya yükümlülük ortaya çıkmadan önce yerine getirilmesi gereken bir sözleşme şartı olarak tanımlanabilir.
Nitekim Türk Hukuku’nda sözleşmelerin şarta bağlanabileceği kabul edilmiş olup, geciktirici ve bozucu olmak üzere iki farklı şart türü düzenlenmiş bulunmaktadır. Taraflarca aksi kararlaştırılmadığı sürece geciktirici şarta bağlı sözleşmeler yalnızca şartın gerçekleşmesi akabinde hüküm ifade edecektir. İşlem’lerde tarafların kararlaştırdığı ön koşullar da işlemin tamamlanması açısından geciktirici bir şart niteliğinde olup, ön koşulların gerçekleşmemesi halinde taraflara ifadan kaçınma imkanı veya İşlem’e dair sözleşmenin geçersizliğini gündeme getirebilmektedir.
Ön koşullar hem alıcı (devralan) hem de satıcı (devreden) açısından öngörülebilecek olup tarafların kararlaştırabilecekleri ön koşullar bakımından bir sınırlama öngörülmemiştir. Hukuka veya ahlaka aykırı bir yapma veya yapmama fiilini sağlamak amacıyla konulan ön koşullar hariç diğer şartlar taraflarca serbestçe ön koşul olarak kararlaştırılabilecektir. Burada amaç İşlem’in tarafların iradesi doğrultusunda gerçekleşmesinin sağlanması olup, taraf iradelerin aykırı bir durum meydana geldiği taktirde işlemin gerçekleşmesinin engellenmesidir. Bununla birlikte uygulamada taraflar söz konusu ön koşulları genellikle satıcı için öngörmektedir. Bu kapsamda alıcı açısından oldukça önemli faydalar sağlanmış olmaktadır. Şöyle ki satıcı, devralınan işletmenin faaliyetlerini devam ettirebilmesi için gerekli tüm şartların sağlanmış olduğunu, imza tarihi ile kapanış tarihi arasındaki süre boyunca devralınacak işletmenin malvarlığında herhangi bir eksilmenin meydana gelmediğini ve işletmeyi devralması halinde satıcıdan kaynaklı hiçbir sorumluluğun alıcı nezdinde meydana gelmeyeceğini garanti altına alınmış olacaktır.
Bu bakımdan bir sözleşmede ön koşullar düzenlenirken;
- Ön koşulların yerine getirilmesi için Son Tarih
- Ön koşulların yerine getirilmemesinin sonuçları
- Ön koşulların yerine getirilme adımları
- Ön koşulların yerine getirilip getirilmediğinin belirlenmesi ve tespiti
hakkında ayrıntılı şekilde belirlemelerin yapılması gerekmektedir.
Tarafların söz konusu ön koşulları kararlaştırmadan evvel, hukuki durum tespit değerlendirmesi yaparak olası riskleri tespit etmeleri ve tespit edilen bu riskleri ortadan kaldıracak yahut minimize edecek şekilde ön koşulları kararlaştırması önerilmektedir.
III. SONUÇ OLARAK
Ön koşul, bir hak veya yükümlülük ortaya çıkmadan önce yerine getirilmesi gereken bir sözleşme şartı olarak karşımıza çıkmaktadır. Ön koşullar sözleşmenin geçerliliği ve/veya genel olarak ifası için geçitler veya engeller olarak hizmet eden önemli sözleşme aracıdır. Ön koşullar, yalnızca birleşme ve devralma sözleşmelerinde değil; inşaat, gayrimenkul, tedarik gibi çok çeşitli sözleşme türlerinde de yer alabilmektedir.
Ön koşulların gerçekleşmemesi İşlem’in gerçekleşmesine engel olacak olup, bunun yanı sıra aynı zamanda eğer İşlem’e ilişkin olarak akdedilen sözleşmeye bu yönde bir hüküm konulmuş ise sorumluluk altında olan tarafça cezai şart ödenmesi ve/veya zarar tazmini gibi sonuçlar doğurabilmektedir.
Ön koşulların tanımlanması ve uygulanması her zaman kolay değildir. Bazı durumlarda, bir madde ön koşul gibi görünmeyebilir, ancak yine de ön koşul olarak sözleşmede anlam ifade edebilir veya bir madde ön koşul olarak görünebilir ancak ön koşulun uygulanması mümkün olmayabilir. Bir sözleşme hükmünün ön koşul olup olmadığını belirlemek için ön koşulların belirli ve yerine getirilebilecek şekilde İşlem’e ilişkin olarak akdedilen sözleşme içeriğinde yer alması gerekmektedir. Bir ön koşul, yeterli ayrıntı içermiyorsa, -bir uyuşmazlık durumunda- madde ön koşul olarak nitelendirilmeyebilir ve ön koşulların yerine getirilmemesi, sözleşmeden doğan yükümlülüklerin olağan bir ihlali anlamına gelebilir. Bu minvalde her bir İşlem özelinde İşlem’e, İşlem’in türüne, İşlem’in taraflarına, sektöre özgü detaylı ve spesifik ön koşulların düzenlenmesi son derece önem arz etmektedir.
