Anonim Şirketlerin Tasfiye Süreci

A. GİRİŞ

Anonim şirketlerin sona erme süreçlerinde belirli bir sürecin yürütülmesi gerekir. Anonim şirketler 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”)’nda veya esas sözleşmelerinde belirtilen sona erme sebeplerinden biri gerçekleşmesi durumunda sona ererler. Anonim şirketlerin “sona ermesi sonucunda tasfiye sürecine girmeleri sona ermenin hukuki ve doğal bir sonucudur. Tasfiye süreci ticaret unvanının sicilden terkin edilmesi ile sona erer ancak tasfiye aşamasında şirketin malvarlığının paraya çevrilmesi, alacakların tahsil edilmesi ve borçların ödenmesi sonucunda elde kalan net mal varlığının tasfiye payı hükümleri uyarınca pay sahiplerine dağıtılması gibi önemli süreçlerin yürütülmesi gerekir.

B. TASFİYE SÜRECİ

Öncesinde bahsedildiği üzere şirketin sona ermesi sonucu tasfiye sürecine girilmektedir. Bir anonim şirket öncelikle aşağıda durumlardan birinin gerçekleşmesi sonucu kendiliğinden sona erer ve tasfiye sürecine girer:

• Esas sözleşmesinde belirtilen sürenin dolması ve faaliyete devam edilmemesiyle (TTK m. 529/1/a), 
• İşletme konusunun gerçekleşmesi veya gerçekleşmesinin imkânsız hale gelmesiyle (TTK m. 529/1/b), 
• Esas sözleşmesinde belirtilmiş herhangi bir sona erme sebebinin gerçekleşmesiyle (TTK m. 529/1/c), 
• Son yıllık bilançoya göre, sermaye ile kanuni yedek akçeler toplamının üçte ikisinin zarar sebebiyle karşılıksız kaldığı anlaşıldığı takdirde, derhâl toplantıya çağrılan genel kurulun, sermayenin üçte biri ile yetinme veya sermayenin tamamlanmasına karar vermemesiyle (TTK m. 376/2) veya kanunlarda belirtilen diğer hallerin gerçekleşmesiyle 

Diğer yandan bir anonim şirket aşağıdaki fesih yollarından birinin gerçekleşmesi ile de fesih olunarak tasfiye sürecine giriş yapar:

• Genel kurul kararıyla (TTK m. 529/1/d), 
• Kuruluşunda fesih davasıyla (TTK m. 353/1), 
• Organ eksikliği nedeniyle (TTK m. 530/1), 
• Kamu düzenine aykırı ya da muvazaalı işler nedeniyle bakanlığın açacağı fesih davasıyla (TTK m. 210/3), 
• Haklı nedenle fesih davasıyla (TTK m. 531) 

Bir anonim şirketin tasfiyeye girmesi ile şirket organları ve şirket tüzel kişiliğinin akıbetinin de ne olacağı önem arz etmektedir. Tasfiye sürecinde şirket organları yetkilerini tasfiye ile sınırlı olmak üzere kullanırlar ve şirket, tasfiye sürecinin sonuna kadar tüzel kişiliğini korur. Tasfiye sürecinin yürütülmesinden genel olarak tasfiye memurları sorumlu olacaktır. Tasfiye memurları, esas sözleşmeyle veya genel kurul kararıyla belirlenebilirler, belirlenmedikleri takdirde ise tasfiye, yönetim kurulu tarafından gerçekleştirilir.

Tasfiye memurlarının niteliklerine ilişkin önemli bir düzenleme ise TTK m. 536’da yer almaktadır. Buna göre, temsile yetkili tasfiye memurlarından en az birinin Türk vatandaşı olması ve yerleşim yerinin Türkiye’de bulunması zorunludur. TTK m. 540 uyarınca göreve atanan tasfiye memurları görevlerine başlar başlamaz şirketin tasfiyenin başlangıcındaki durumunu inceler; gerekirse şirket mallarına değer biçmek için uzmanlara başvurarak şirketin malvarlığına ilişkin durumu ile finansal durumunu gösteren bir envanter ile bilanço düzenler ve genel kurulun onayına sunarlar. Genel kurulun tasfiye memurları tarafından sunulan işbu envanter ve bilançoyu onaylaması ile birlikte tasfiye memurları işbu envanterde yazılı tüm malvarlığına, belgelere ve defterlere el koyacaktır.

C. TASFİYEYE GİRMENİN SONUÇLARI

Tasfiyeye giren bir anonim şirket tasfiye sonlanana kadar tüzel kişiliğini korur ve ticaret unvanını “tasfiye hâlinde” ibaresi eklenmiş olarak kullanır. Her ne kadar anonim şirket organları tasfiye sürecinde varlıklarını korumaya devam etse de tasfiye sürecinin doğası gereği yetkilerinde birtakım sınırlamalar söz konusu olacaktır. Bu kapsamda şirket organları yalnızca tasfiye amacı ile sınırlı olarak tasfiye memurlarının görevlerinin kapsamına girmeyen görevlerini ifa ederler.

D. ALACAKLILARA ÇAĞRI İLANI

Tasfiye sürecinin önemli bir aşamasını da şirket alacaklılarına çağrı yapılması ve ödeme süreci oluşturur. TTK m. 541 uyarınca alacaklı oldukları şirket defterlerinden veya diğer belgelerden anlaşılan ve yerleşim yerleri bilinen kişiler taahhütlü mektupla, diğer alacaklılar Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde ve şirketin internet sitesinde ve aynı zamanda esas sözleşmede öngörüldüğü şekilde, birer hafta arayla yapılacak üç ilanla şirketin sona ermiş bulunduğu konusunda bilgilendirilirler ve alacaklarını tasfiye memurlarına bildirmeye çağrılırlar. Alacaklı oldukları bilinenler, bildirimde bulunmazlarsa alacaklarının tutarı T.C. Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenecek bir bankaya depo edilir. Şirketin, henüz muaccel olmayan veya hakkında uyuşmazlık bulunan borçları yeterli bir şekilde teminat altına alınmış veya şirket varlığının pay sahipleri arasında paylaşımı bu borçların ödenmesi şartına bağlanmış olmadıkça işbu borçları karşılayacak tutarda para ise notere depo edilir. Bu kapsamda tasfiye sürecine giren bir şirketin mevcut ve/veya muhtemel alacaklılarının ve miktarlarının tespit edilmesi önem arz etmektedir.

E. TASFİYE SONUNDA MALVARLIĞININ DAĞITIMI VE DEFTERLERİN MUHAFAZASI

TTK m. 543 uyarınca tasfiye halindeki bir şirketin öncelikle borçları ödenmeli ve pay bedelleri geri verilmelidir. Bunun akabinde kalan varlık bulunması durumunda esas sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa pay sahipleri arasında ödedikleri sermayeler ve imtiyaz hakları oranında dağıtılır. Esas sözleşmede tasfiye payında imtiyaza ilişkin düzenleme var ise işbu düzenleme uyarınca tasfiye payı dağıtımı gerçekleştirilir. Tasfiyenin sona ermesi akabinde şirket defterlerinin 10 yıl süre saklanması gerekmektedir.

F. TASFİYE SONU GENEL KURUL TOPLANTISI

Bir anonim şirketin alınacak bir genel kurul toplantısı ile sona erdirilmesine karar verilmesi ve tasfiyeye girmesi durumunda TTK m. 543 gereğince alacaklılara üçüncü kez yapılan çağrı ilanı tarihinden itibaren en az 3 ay sonra tasfiye sonu gündemli genel kurul toplantısı yapılarak şirketin tasfiyesinin sonlandırılması, ticaret sicili ve diğer resmi kurumlardaki kayıtların terkin edilmesine karar verilerek kayıtların kapatılması gerekmektedir.

G. SONUÇ

Tasfiye bir şirketin sona ermesinin sonucudur. Tasfiye sürecine giren bir şirkette tasfiye sürecinin yönetilmesinden genel olarak atanacak olan tasfiye memurları sorumlu olacaktır. Tasfiye sürecinde bir anonim şirketin tüzel kişiliği devam eder ancak organları tasfiye amacıyla sınırlı olarak görev ve yetkilerini kullanmaya devam eder. Tasfiye sürecinde şirket alacaklılarına belirli aralıklarla çağrı yapılır ve tasfiye pay bedellerinin geri verilmesi ve kalan malvarlığının kural olarak şirket pay sahiplerine sermaye oranları ile orantılı olarak dağıtılması sonucu sona erer. Tasfiye sonrasında şirket defterleri 10 yıl süre ile muhafaza edilmelidir.